استخاره و انتخاب همسر

اگر قوانین اسلام درست فهمیده و اجرا شود سعادت بخش است، اما اگر اشتباه فهمیده و اجرا گردد، زیانبار است.

یکی از مسائل اسلام که در میان بسیاری از افراد جامعه ما اشتباه فهمیده شده و به طور ناصحیح به آن عمل می شود، استخاره است.

چون استخاره در جامعه ما  در فرایند ” انتخاب همسر” وارد شده است، آن را مطرح می کنیم. با دقت، همراهی کنید.

استخاره دو نوع است

۱٫ طلب خیر از خداوند

 معنای حقیقی استخاره، طلب خیر از خداوند است. شیوه عملی پیشوایان اسلام نیز همین بوده است و این در حقیقت نوعی دعا و توکل بر خداست و در تمام امور و احوال، به خصوص در امر انتخاب همسر، پسندیده است.

امیر مومنان ـ علیه السلام ـ برای استخاره دو رکعت نماز می خواند و در تعقیب نماز صد مرتبه می گفت: اَستَخِیرُ اللهَ (طلب خیر می کنم از خدا). بعد از آن، این دعا را می خواند: أَللّهمَّ اِنّی قَدْ هَمَمْتُ بأَمْرٍ قَدْ عَلِمْتَهُ فَأِنْ کُنتَ تَعْلَمُ أَنَّهُ خیرٌ لی فی دینی و دُنیایَ و آخِرَتی فَیَسِّرْه لی وَ اِنْ کُنْتَ تعلم أنّه شَرٌّ لی فی دینی و دُنیایَ و آخِرَتی فَاصْرفْهُ عنّی، کَرِهَتْ نَفْسی ذلِکَ اَمْ أَحبَّتْ، فَاِنَّکَ تَعْلَمُ و لا أَعلَمُ و اَنْتَ علاّمُ الْغُیُوب. بعد از آن تصمیم می گرفت و وارد عمل می شد. (مکارم الاخلاق، ص ۳۶۹ )

یعنی: خدایا، می خواهم فلان کار را انجام دهم که تو می دانی. اگر صلاح دین و دنیا و آخرت مرا در این کار می دانی، وسیله اش را برایم فراهم ساز و اگر می دانی که برای دین و دنیا و آخرت من بد است مرا از آن بازدار، چه کراهت داشته باشم چه علاقه، زیرا تو مصالح واقعی را می دانی ولی من نمی دانم و تو علّام الغیوب هستی.

دعای سی و سوّم صحیفه سجادیۀ امام سجّاد –سلام الله علیه- از اوّل تا آخر، همین معنا (یعنی طلب خیر و هدایت از خداوند) را بیان می فرماید. (مراجعه کنید، بسیار زیبا و جالب است.)

۲٫ استخاره معروف و رایج در جامعه ما

آنچه در میان مردم رواج دارد، استخاره ای است که هنگام انجام کارها، به وسیله قرآن یا تسبیح انجام می دهند و  - به اصطلاح- نوعی  “کسب تکلیف” می کنند.

اصل و ریشه این نوع استخاره نیز در اسلام هست، امّا متأسّفانه نوعی تحریف و اشتباه درباره آن صورت گرفته و در بسیاری از موارد، از شکل و محتوای اصلی اش خارج شده است، به طوری که جانشین تفکر، تعقل، تحقیق و مشورت گردیده و نه تنها فایده اش را از دست داده، بلکه زیانبار نیز گشته است.

در مسأله انتخاب همسر نیز این مطلب رواج دارد و گاهی زیان های سنگینی به بار می آورد.

کاربرد صحیح این نوع استخاره

هر گاه کسی بخواهد کاری را انجام دهد، اگر خوبی و صلاح آن کار برایش روشن است، باید با استمداد و طلب خیر از خداوند و توکّل به او، آن کار را انجام دهد و هیچ جایی برای استخاره مصطلح نیست. و اگر بدی و عدم صلاح آن کار برایش آشکار است، باید آن را ترک کند و باز هم جایی برای استخاره وجود ندارد. اما اگر خوب یا بد بودن آن کار برایش واضح نبود و نمی داند انجام دهد یا نه، باید پیرامون آن تفکر، مطالعه، بررسی، تحقیق و مشورت کند و همه جوانب آن رابررسی کند. اگر فکر و عزمش یک طرف را ترجیح داد و مثلا یک طرف۷۰ در صد و طرف دیگر ۳۰% بود، همان ۷۰% را (چه انجام کار باشد و چه ترک آن) بگیرد و عمل کند و باز در اینجا هم نیازی به استخاره نیست. اما اگر پس از تفکر و تحقیق و مشورت و پیمودن تمام راه های ممکن، با هم راه به جایی نبرد و حیران بر سر دوراهی در ماند و  عقربه اندیشه و تصمیمش روی  ۵۰% ماند و به هیچ طرفی تمایل پیدا نکرد و آن کار هم به گونه ای است که نمی شود به حال خود رهایش کرد، بلکه باید تکلیف آن را روشن نمود، آن گاه نوبت به استخاره معروف می رسد.

به علاوه، این استخاره، هیچ گونه  تکلیف شرعی و عقلی معین نمی کند، بلکه انسان را از حیرت و سر دو راهی بیرون می آورد و یکی از دو راه را پیش روی او می گذارد (انجام یا ترک) و این استخاره علاوه بر این که هیچ تکلیفی نمی آورد، هیچ تضمینی هم وجود ندارد که راهی را که نشان داده، صحیح باشد و راه مقابلش غلط.

و باز همین استخاره هم کار هر کس نیست که مثلا تسبیحی به دست بگیرد و یا لای قرآن را باز کند و تکلیفش را بفهمد و یا آنقدر استخاره را تکرار کند تا آنچه مطابق میلش است درآید!

آیت الله جوادی آملی- که از بزرگترین مفسّران قرآن و اسلام شناسان عصر حاضر است- درباره این نوع استخاره می فرمود: “ما در اسلام  تشویق به استخاره نشده ایم.”

نمونه ای تأسف بار از کج فهمی استخاره

عادل که از دانشجویان خوب و با ایمان بود، تصمیم به ازدواج گرفته و نسبت به انتخاب همسر خیلی حساس بود و سعی می کرد سنگ تمام بگذارد. همه کوشش خود را به کار گرفته بود تا همسری شایسته انتخاب کند. خودش انصافا پسر شایسته ای است و می شود گفت بسیاری از شرایط یک همسر خوب را دارد. چند بار اقدام کرد اما همسر مطلوبش را پیدا نکرد. تا این که دوستان و آشنایانش دختری را به او معرفی کردند و تلاش برای تحقیقات و شناسایی آغاز شد. یکی از خویشان نزدیک دختر، دوست عادل بود. مسأله با او مطرح شد. نظرش کاملا مساعد بود و هر چه می توانست در فراهم نمودن راه های شناسایی کمک کرد. با بعضی از افرادی که دختر را می شناختند ( مانند معلمان و هم­درسان او) تماس گرفته و مشورت شد. هر چه تحقیقات پیش می رفت، این امید تقویت می شد که : این همان همسر مطلوبی است که عادل می خواهد.

پس از آن که تمام تلاش ها صورت گرفت، معلوم شد که همه چیز رو به راه است و هیچ اشکال و مانعی بر سر راه ازدواجشان وجود ندارد. آن گاه نوبت صحبت مستقیم دختر و پسر و دیدن یکدیگر و خواستگاری فرا رسید. قول و قرار برای رفتن به منزل دختر گذاشته شد و ما بسیار امیدوار بودیم که ازدواج سر گیرد، که ناگهان از طرف دختر و خانواده اش خبر رسید که استخاره کرده اند و بد آمده است!

این خبر برای من خیلی ناراحت کننده بود، زیرا در جریان کارشان بودم و همه چیز را رو به راه می دیدم و امید زیادی به این داشتم که در مذاکرات و دیدار و خواستگاری هم مشکلی پیش نیاید، زیرا درباره دختر اطلاعات خوبی داشتم و عادل را هم که خیلی خوب می شناختم. خواستم با خانواده دختر تماس بگیرم و آنان را از این نظرشان برگردانم، اما آشنایان گفتند: “اینها به استخاره خیلی عقیده دارند و معتقدند حالا که بد آمده، اگر بر خلاف آن عمل کنند، بلایی سرشان می آید و این ازدواج، نحس می شود!

در ذهنم خطاب به دختر و خانواده اش گفتم:

 این چه کاری بود که کردید! حیف این پسر نبود که بدون هیچ دلیلی او را رد کردید؟! آیا می دانید استخاره این گونه ای شما خلاف اسلام است؟ اگر دختر و پسر با هم صحبت و مذاکره کرده و به توافق نرسیده بودند و یا همدیگر را دیده و نمی پسندیدند و یا در اثر تحقیقات و عوامل دیگری به نتیجه منفی می رسیدید و آن وقت رد می کردید، هیچ اشکالی نداشت و من هم هیچ تأسفی نمی خوردم، اما حالا فقط با یک استخاره بیجا، پشت پا به سعادت خودتان و این جوان مؤمن و شایسته زدید.

آه از جهل و کج فهمی دین و مذهب.

چه فراوان دیده شده که پسر و دختری، مناسب هم بوده اند اما به سبب همین گونه استخاره های بیجا، به هم نرسیده اند و یا مناسب هم نبوده و ازدواج کرده و بد بخت شده اند.

این نمونه را ببینید

خواستگاری برای دختری آمد. پدر دختر بدون هیچ تحقیق و مشورتی، نزد شخصی رفت که برایش استخاره کند. او هم استخاره کرد و خوب آمد و دختر را به آن پسر دادند. پس از گذشت مدتی، معلوم شد پسر خوب نبوده و هیچ تناسبی میان زن و شوهر نیست. اما دیگر کار از کار گذشته و ازدواج انجام گرفته بود. مشکلات و بد بختی ها شروع شد.

پدر دختر با تأسف و ناله می گفت: ” تقصیر فلانی و استخاره اش است که دخترم بدبخت شد. “

باید به این پدر گفت: تقصیر عقیده خرافاتی و کج فهمی و جهل خودت است. (هرچند که ممکن است تقصیر آن شخص استخاره کننده هم باشد که این فرد نا آگاه را به کاربرد صحیح استخاره، آگاه نکرده است. شاید خود او هم به استفاده صحیح از استخاره آگاه نبوده اس.)

سخنی ارجمند از امام خمینی- رضوان الله علیه- در کتاب کشف الاسرار:

«اخباری (احادیثی) که درباره استخاره است، وعده نکرده اند که همیشه شما را به مقصود بی کم و کاست برسانند، بلکه آن چه وعده شده است این است که خدای عالم به کسی که از او خیر بخواهد، خیر می دهد. اگر در این جهان صلاح باشد، اینجا می دهد، و گرنه برای او ذخیره می کند.»

سخنی از آیت الله امینی:

“دختر و پسر و خانواده آن ها برای شناخت همسر باید به تحقیق و کنجکاوی بپردازند و اگر باز هم تردید دارند، با یک یا چند نفر افراد مطلّع و مورد اعتماد مشورت نمایند. اگر به نتیجه رسیدند، اقدام نمایند. استخاره جایی است که از راه تحقیق و مشورت به جایی نرسیدند و هنوز هم متحیرند … تحقیق و مشورت طبعا بر استخاره تقدم دارد، اگر نتیجه تحقیقات شما خوب بود، وارد عمل شوید و لازم نیست استخاره کنید. بعضی مردم عادت دارند در هر کاری به استخاره توسّل جویند، در صورتی که گاهی استخاره های بی مورد باعث سرگردانی و مانع عمل می شود.”

و سرانجام، آن سخن آیت الله جوادی آملی را همیشه در نظر داشته باشیم که فرمود:

“ما در اسلام  تشویق به استخاره نشده ایم.”