کرامت نفس

خداوند کریم به آدمى مى‌فرماید:
یَابْنَ آدَمَ!
اُنْظُرْ إِلى نَفْسِکَ وَ إِلى جَمیعِ خَلْقی فَإِنْ وَجَدْتَ أَحَداً أَعَزَّ إلَیْکَ مِنْ نَفْسِکَ فَاصْرِفْ کَرامَتَکَ إِلَیْهِ وَ إِلاّ فَأَکْرِمْ نَفْسَکَ بِالتَّوْبَةِ وَ الْعَمَلِ الصّالِحِ إنْ کانَتْ عَلَیْکَ عَزیزَةً.

اى فرزند آدم!
به خویشتن و ـ نیزـ به همه آفریدگان من بنگر. پس آنگاه اگر کسى را نزد خویش عزیزتر از خود یافتى، اکرام و احترامت را نثار او کن، وگرنه [اگر خویشتن را عزیزترین آفریدگان دانستى و سعادت خود را بیش از همه خواستى] پس جان خویش را، اگر نزدت عزیز است، با توبه و کردار شایسته، گرامى بدار [و این گوهر گرانسنگ را به ناپاکی‌ها میالاى].
کدامین موهبت مى‌تواند همسنگ «کرامت نفس» باشد؟!
چه نعمتى را مى‌توان نشان داد که توان برابرى با «عزّت نفس» را دارا باشد؟!
کدام صفت از اوصاف ستوده انسان به پایه «غناى نفس» مى‌رسد؟!
رداى «کرامت»، پُربهاترین خلعتى است که خداوند کریم بر قامت «آدم» پوشاند و آنگاه به فرشتگان، فرمان داد تا بر او سجده کنند و آن هنگام، سرود «لَقَدْ کَرَّمْنا بَنیآدَم» را در شأن وى سرود و سپس بر خویش، در آفرینش او، آفرین گفت: «فَتَبارَکَ اللهُ أحْسَنُ الْخالِقینَ»
آرى! گوهر گرانسنگِ «کرامت نفس»، ارزشمندترین ودیعه الـهى به آدمى است و نگاهبانى آن و نیالودنش به پستی‌ها، وظیفه‌اى است گران.
آن که قدر خویشتن را بداند و منزلت خود را بشناسد، خود را ارزان و رایگان نمى‌فروشد.

مَنْ کَرُمَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ، هانَتْ عَلَیْهِ شَهَواتُهُ:
آن که خویشتنِ خویش نزدش بزرگوار شد، شهوت‌هایش نزدش کوچک و حقیر مى‌شوند. 

قدسیان را نرسد تا که به ما فخر کنند

قصّه عَلَّمَ الأسما به زبان است هنوز

ارادت و رحمت

میان آدمیان و خداى سبحان، حائل و مانعى نیست «میان عاشق و معشوق، هیچ حائل نیست.» بلى! گاهى آدمى، میان خود و خداوند، پرده مى‌افکند و فاصله مى‌اندازد و مسافت بین خویشتن و پروردگار را بعید مى‌گرداند و راه وصول به کوى محبوب را دور و دشوار مى‌سازد؛ «تو خود حجاب خودى حافظ، از میان برخیز!»

رذیلت‌هاى اخلاقى و هواهاى نفسانى و گناهان و تبهکاری‌ها، غباربرانگیز و فتنه‌خیز؛ این‌ها راه روشن و هموارِ وصول به مقصود را تار و ناهموار مى‌سازند و رابطه صمیمى عابد و معبود را تیره مى‌گردانند.

ارادتى خالصانه، عزمى جزم، معرفتى آگاهانه، کوششى مجدّانه، خدمتى صادقانه، پرستش و ذکر و یادى عابدانه و عبادتى عارفانه، آدمى را به مقصد مى‌رساند و رحمت و رأفت پروردگار رحیم و رئوف را بر جان انسان فرو مى‌بارد.

به فرموده امام عارفان و عابدان، حضرت سجّاد^{علیه السلام}:

وَأَنَّ الرّاحِلَ إِلَیْکَ قَریبُ الْمَسافَةِ؛

رهپوى به سوى تو، راهش نزدیک است.

اوصاف ستوده

عقیده و ایمان، بدون رفتار و کردار پسندیده و اوصاف ستوده، همانند «روح بى‌جسم» است؛ همچنان که کردار و اوصاف نیکوى بدون عقیده و ایمان نیز، به سان «جسم بى‌روح» است.

در جاىْ‌جاى قرآن کریم، واژگانِ «ایمان» و «عمل صالح»، توأمان آمده‌اند؛ هرگاه سخن از ایمان و مؤمنان به میان آمده است، عمل و صالحان نیکوکردار نیز در پى آن نمایانند.

از آفت‌هایى که همواره گریبانگیر پیروان ادیان الهى بوده و هست، «یکسونگرى» و «یکسو گرایى» است؛ گرفتن یک جانب و رهانیدن جانب دیگر، پذیرش یک بعد و طرد بعد دیگر...

«انسان»؛ خداگونه‌اى بى‌همتا

گوهر اصیل وجود آدمى، «خداوَش» است. روح او نفحه‌اى از نَفَحات الهى است. نیرویى از قدرت بى‌انتهاى خداوند در وجود وى به ودیعت نهاده شده است. کرامت و منزلتى که آفریدگار به این آفریده برگزیده خویش عطا فرموده، به هیچ یک از آفریدگان دیگر نبخشیده است. آفاق وسیعى را که براى تکامل و بالندگى، پیشِ روى آدمیان گشوده، براى هیچ کدام از موجودات هستى نگسترده است. راه‌هایى «از اوج آسمان» را که به روى انسان باز کرده، حتى بر فرشتگان نیز نگشوده است؛ حتى بر ملائک مقرّب خویش، مانند جبرئیل امین! مگر نه آن است که جبرئیل، در سفر معراج، نتوانست پیامبر اکرم(ص) را تا پایان سفر همراهى کند و دنباله سفر را پیامبر به تنهایى پیمود؟

«رسد آدمى به جایى که به جز خدا نبیند»!

اما این منزلت رفیع، به گزاف، به آدمى عطا نشده است، بلکه بهایى ارجمند مى‌طلبد. و آن بها، «عبودیّت» است؛ پرستشى ناب، حفظ پیوند با خداوند، سر به فرمان پروردگار بودن، حرمت حریم کبریایى خداوند را پاس داشتن ...

بیهوده‌تان نیافریده‌ام

چگونگى نگرش آدمى به «جهان» و «انسان» و نوع جهان‌بینى او، بر رفتار وى تأثیرى ژرف دارد. «هدفمند» دانستن نظام آفرینش و حکیم و عادل دانستن آفریدگار جهان و انسان، بازتابى آشکار در حیات آدمى دارد و به هدفمندى زندگى او مى‌انجامد و اعمال و کردار وى را اعتدال و انسجام مى‌بخشد.

به من پناه آورید

انسان، بدون پیوند با خداوند و آویختن به دامان عنایت او، هیچ است؛ همانند قطره دور افتاده از دریا، که هیچش قرار و امان نیست و همواره با نیستى و تباهى قرین است و یگانه راه نجات و امانش پیوستن با دریاست و جاى گرفتن در آغوش اقیانوس؛ و آن‌گاه است که «دریاوَش» مى‌شود.

 

باد ما و بود ما از داد توست

هستى ما جمله از ایجاد توست

 

آدمیان، از آغاز آفرینش تا کنون، راه‌هاى بسیارى را براى دستیابى به سعادت پیموده‌اند و وادی‌هاى گوناگون را گشته‌اند و مسلک‌ها و مکتب‌هاى فراوان و جوراجورى را تجربه کرده‌اند و اینک نیز همچنان در حال تجربه‌اند؛ امّا آن‌گونه که تاریخ نشان مى‌دهد و قرآن کریم از سرگذشت پیشینیان پرده فرو مى‌افکند، همه راه‌هایشان به «بی‌راهه» رسیده و تمامى تجربه‌هاشان به «شکست» انجامیده‌ است، مگر راهى که خداوند نمایانده باشد و آیینى که پیامبران از جانب پروردگار آدمیان آورده باشند.