سطح امید (2)

2. وراثت

روحیۀ شادمانگی و امیدواری یا ناشادی و ناامیدی، مانند بسیاری دیگر از اوصاف، از والدین و اجداد، قابل انتقال به فرزندان ا‌ست. این عامل با عامل شمارۀ یک (عوامل ذاتی) شباهت دارد. در این‌گونه عوامل که آدمی در ایجاد و آغاز آن‌ها نقشی ندارد، در استمرار و مدیریت آن‌ها مسئولیت و توان اصلاح دارد و باید ایفای نقش کند. از آن­رو که انسان، آزاد و مختار آفریده شده است و قلم نگاشتن سرنوشتش و ترسیم نقشۀ زندگی‌اش را تا اندازۀ زیادی به دست خودش داده­اند، باید از نیروی اختیار و اراده‌اش مدد بگیرد و زندگی­اش را مدیریت نماید.

آدمی توان آن را دارد که امیدواری و روحیۀ شادمانِ به ارث برده را صیانت کند و سطح آن را بالاتر ببرد و از آسیب خوردنش پیشگیری نماید و اگر ناامیدی و روحیۀ ناشاد نصیبش گشته است، می‌تواند آن را اصلاح کند. هرگز نپنداریم که اگر بر اثر عوامل ناخواسته و بیرون از اختیار ما، روحیۀ ناشاد و ناامید نصیبمان شده است، دیگر چاره‌ای جز پذیرش و تحمّل آن را نداریم.

برخی از راهکارهای اصلاح ناامیدی و زدودن آن و یا تبدیل آن به امیدواری، بیان می‌شود.

3. چگونگی نگرش به پدیده‌ها و رخدادها (جهان‌بینی روان‌شناختی)

چگونگی نگرش ما به پدیده­ها و رخدادها، بازتاب کرداری و رفتاری دارد. افکار و نگرش‌های ما بر رفتار و شخصیت ما اثر می‌گذارند و جهان‌بینی ما بر ساختار و شیوۀ زندگانی­مان مؤثر است. از این­روست که اگر بنای نگرش خویش را بر بدنگری و سیاه‌بینی بگذاریم، زندگی‌مان دچار بدی و سیاهی خواهد شد.

اگر پندارمان آلوده باشد، گفتار و کردارمان نیز آلوده می‌شود. اگر از این آلودگی پیشگیری نشود و اگر این تیره‌بینی، زمانی طولانی استمرار یابد، شخصیت ما را آلوده و تیره می‌کند و آلودگی شخصیت، آلودگی و تیرگی حیات انسانی را در پی دارد. 

«انسان»؛ خداگونه‌اى بى‌همتا

گوهر اصیل وجود آدمى، «خداوَش» است. روح او نفحه‌اى از نَفَحات الهى است. نیرویى از قدرت بى‌انتهاى خداوند در وجود وى به ودیعت نهاده شده است. کرامت و منزلتى که آفریدگار به این آفریده برگزیده خویش عطا فرموده، به هیچ یک از آفریدگان دیگر نبخشیده است. آفاق وسیعى را که براى تکامل و بالندگى، پیشِ روى آدمیان گشوده، براى هیچ کدام از موجودات هستى نگسترده است. راه‌هایى «از اوج آسمان» را که به روى انسان باز کرده، حتى بر فرشتگان نیز نگشوده است؛ حتى بر ملائک مقرّب خویش، مانند جبرئیل امین! مگر نه آن است که جبرئیل، در سفر معراج، نتوانست پیامبر اکرم(ص) را تا پایان سفر همراهى کند و دنباله سفر را پیامبر به تنهایى پیمود؟

«رسد آدمى به جایى که به جز خدا نبیند»!

اما این منزلت رفیع، به گزاف، به آدمى عطا نشده است، بلکه بهایى ارجمند مى‌طلبد. و آن بها، «عبودیّت» است؛ پرستشى ناب، حفظ پیوند با خداوند، سر به فرمان پروردگار بودن، حرمت حریم کبریایى خداوند را پاس داشتن ...

کوچک های بزرگ و بزرگ های کوچک

برخی از پدیده‌ها به ظاهر کوچک‌اند و به واقع بزرگ. برخی دیگر به ظاهر بزرگ‌اند و به واقع کوچک. دیدن پدیده‌ها همان‌گونه که هستند، دیده‌ای واقع‌بین می‌خواهد و تعامل مناسب با بزرگی و کوچکی آن‌ها، جان و روانی متعادل و عقلی سالم و تجربه‌هایی پخته می‌طلبد.

داشتن چنین بینش و عقل و تجربه، نعمت بزرگی است که هرکس دارا باشد حقّا که از بهرۀ عظیمی بهره‌مند است و هرکس آن‌ها را نداشته باشد یا کسب نکند از موهبت گرانسنگی بی‌نصیب مانده است.

 

ای خدا ما دیده خواهیم از تو بس

تا نپوشد بحر را خاشاک و خس

 

این موهبت، چندان عظیم است که پیامبر اعظم صلی الله علیه وآله با آن جان سترگ و آن بینش ژرف‌نگر و آن عقل و اندیشۀ بلند، از خداوند به دعا می‌طلبید:

 

إلهی، أرِنِی الأشیاءَ کَما هِیَ؛

خدای من، پدیده‌ها را آن‌گونه که هستند به من بنمایان.