یکی از اوصاف بارز پیامبر رحمت -صلی الله علیه و آله- "مدارای با مردمان" بود. اگر ایشان این خصلت را نداشتند، شکل‌گیری جامعه اسلامی، ناممکن بود.
بسیاری از مردمان زمان پیامبر، مردمانی ساده، با فرهنگی ابتدایی، بودند. مالک قلب‌های آنان شدن، نیازمند جانی لطیف، سینه‌ای فراخ، خویی نرم، و مدارایی صبورانه بود. پیامبر رحمت، همه این خصال نیکو را داشتند. و چنین بود که توانستند با آنان، جامعه ای اسلامی- انسانی بسازند.
خداوند سبحان، در آیه‌های قرآن، پیامبر عزیزش را وصف می‌کند و اخلاق و اوصاف ایشان را می‌ستاید. این آیه را ببینید:
{فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ...}
پس، به سبب رحمت خداوند، با آنان نرم‌خو و مهربان شدی. و اگر تند‌خو و سخت‌دل بودی، از پیرامونت پراکنده می‌شدند. پس، آنان را ببخش و برایشان آمرزش بخواه و در کارها با آنان مشورت کن... (آل عمران، ۱۵۹)
انسانی اخلاقی
برخی از اوصاف حاج شیخ عباس تربتی، به قلم فرزندش حسینعلی راشد، از کتاب «فضیلت های فراموش شده»، انتشارات روزنامه اطلاعات، با ویرایش و تلخیص:
مرحوم حاج آخوند تربتی، در همه عمرش، با کسی دعوا نکرد.
کسی را دشنام نداد.
به روی کسی فریاد نزد.
هرگز غیبت احدی را نکرد.
هرگز دروغ نگفت.
هرگز خلف وعده نکرد.
کمترین تجاوزی به حق کسی نکرد.
آزاری به کسی نرساند.
در منبر، هرگز به کسی گوشه و کنایه نزد.
اگر از کسی کار بدی سر می زد، در خلوت به خودش با مهربانی و خیر خواهی تذکر می داد و در ملأ عام و در حضور دیگران نمی گفت.
هرگز کسی را تکفیر نکرد [او را کافر اعلام نکرد].
هرگز کسی را تفسیق نکرد [او را فاسق اعلام نکرد].
در هیچ جنجال و آشوب، هر چند که در ظاهر به نام دین بود، وارد نگشت.
بسیار مودب بود و توجه به روح و قلب مردم داشت و می دانست که هر سخن و هر حرکتی چه تاثیری در روح مردم دارد.
انسانم آرزوست...
