جویدن ناخن

مشاورهٔ تربیتی

پرسش:
خانم یا آقایی پرسیده‌اند:
فرزندی چهار و نیم ساله داریم که ناخن‌هایش را می‌جود. سعی کردیم با صحبت، او را از این کار بازداریم، اما نشد.
روی ناخن‌هایش را لاک مخصوص زدیم. با وجود این لاک‌های ضخیم و سفت، دیگر ناخن نمی‌جود؛ نمی‌تواند که بجود. حالا به‌جای ناخن، لباس‌هایش را می‌جود. حتی جاهایی از لباسش را با دندان کنده است. نمی‌دانیم مشکل از کجاست. ممنون می‌شویم راهنمایی‌‌مان بفرمایید.

پاسخ ما:
آفرین به شما که این کار فرزندتان را یک «عادت عادی» نمی‌شمارید و بی‌توجهی نمی‌کنید و در پی حل مسئله برمی‌آیید.
ناخن‌جویدن، نشانه اضطراب است. تذکر و منع‌کردن و ملامت، فایده‌ای ندارد، بلکه کار را خراب‌تر می‌کند.
در جان کودکتان، اضطراب و استرس، رخنه کرده است.

راهکارها:
۱. دیگر هیچ به او تذکر ندهید. اصلا به روی خود نیاورید. نیز به رخ او نکشید.
۲. عوامل اضطرابش را بیابید و حذف کنید.
۳. او را در موقعیت و مکان‌های ترسناک قرار ندهید.
۴. باید بازی و ورزش کند.
وضعیت کودک و تأثیر راهکارها را به ما گزارش دهید تا راهکارهای دیگر بدهیم، نیز ریشه‌ها و عوامل ایجاد این حالت را بیشتر بنمایانیم.
خداوند سبحان یاریتان‌کند.

علی‌اکبر مظاهری
۱۱ مهر ۹۸

دزدی در کودکان

مشاورهٔ تربیتی

پاسخ استاد علی‌اکبر مظاهری به مادری حیران
پرسش:
مادر جوانی هستم. در تربیت پسرم با مسئلهٔ تاسف‌باری مواجه شده‌ام. به خاطر این مسئله، بسیار نگران و غمگینم و برایش اشک می‌ریزم.
پسر ٨ ساله‌ام از حدود ٢ سال پیش تاکنون چندین بار از کیف من دزدی کرده است. به‌تازگی متوجه شده‌ام که از جیب پدرش نیز پول‌ برمی‌دارد.
از همان اوایل که متوجه دزدی‌اش شدم، به‌شدت تنبیه‌اش کردم، اما الان به این نتیجه رسیده‌ام که تنبیه سودی ندارد.
درمانده و حیرانم، نمی‌دانم راهکار صحیح چیست.
لطفا راهنمایی‌ام کنید.

پاسخ استاد:
راهکارهی مقدماتی:
به این نکته‌ها، به‌دقت، توجه کنید:

١. نگران نباشید، صبور و دلآرام باشید تا کار خراب‌تر نشود. با حوصله عمل کنید و شدت‌عمل نداشته باشید تا آرام‌آرام بررسی‌های لازم را انجام دهیم.

۲. اگرچه ظاهر این مسئله بزرگ است، باطنش اصلا بزرگ نیست. می‌دانم این مسئله، برای والدین، سخت و ناراحت‌کننده است و در نظرشان بزرگ جلوه می‌کند.

۳. بر این کار اسم دزدی نگذارید. این یک عادتِ گذرای دوران کودکی است. همهٔ بچه‌ها در دوران خردسالی این کار را تجربه می‌کنند، پسران بیش از دختران.

۴. به فرزندتان به چشم دزد نگاه نکنید. او دزد نیست.

۵. کارش را مستقیم به رخش نکشید. فعلا "تغافل" کنید؛ چشم‌پوشی بزرگوارنه. چنان عمل کنید که با این‌که می‌دانید، گویا نمی‌دانید. این بهترین شیوه است. بچه را شرمنده می‌کند، اما او را ناامید از مهر شما نمی‌کند. او را بی‌پروا نمی‌کند. حریم‌ها حفظ می‌کند. و فایده‌های بسیار دیگری دارد. تغافل، از بهترین راهکارهای تربیتی و اخلاقی است. حقا که تغافل، کلید طلایی تربیت و اخلاق است.

به قلم خانم نرگس صفرخانلو
ادامه دارد...

شوق عبادت

مشاورهٔ تربیتی - دینی

پاسخ استاد علی‌اکبر مظاهری به پدری متدین

پرسش:
پسری ٩ ساله دارم. با توجه به اینکه در روایات وارد شده است که فرزندانتان را از ٧ سالگی به نماز امر کنید؛
١. چگونه فرزندمان را به عبادت واداریم، که شوق عبادت در او ایجاد شود و از عبادت، دلزده و بیزار نشود؟
٢. در برابر این سؤال فرزندمان که می‌گوید: «من هنوز به سن تکلیف نرسیده‌ام، پس چرا باید نماز بخوانم؟»
پاسخ صحیح چیست؟

پاسخ:
مطلبی را از کتاب «هشدارهای تربیتی»‌مان، با عنوان «سختگیری بیجا در مسائل دینی و عبادات» *١، می‌آورم:

حکایتی تلخ
مادرش می‌گفت: «حمید، در کودکی و نوجوانی، نماز می‌خواند، امّا بزرگتر که شد و به سنّ جوانی رسید، نماز را ترک کرد.»
به حمید گفتم: «شما وقتی که بچه بودی و هنوز عقلت به خیلی چیزها قد نمی‌داد، نمازهایت را می‌خواندی و ظاهراً متدین بودی؛ پس چرا حالا که بزرگ شده‌ای و عقل و فهمت بیشتر شده و حقایق دینی را بهتر می‌فهمی و قاعدتاً باید پایبندی‌ات به دین بیشتر باشد، نماز و عبادت را ترک کرده‌ای و به امور دینی، بی‌اعتنا شده‌ای؟!»
حمید،‌ سری به تایید تکان داد و با تلخ‌خنده‌ای همراه با تمسخر و تأسف گفت: «داستان دین‌داری و نماز و عبادت من، حکایتی عجیب و تأسف‌بار است!»
گفتم: «خوب، داستانت را بگو تا ما هم بدانیم.»
گفت: «خاطره‌ٔ نماز من خاطره‌ای تلخ و دردناک است و هر وقت که اسم نماز را می‌شنوم، عصای پدرم و سوز سرما و آب یخ‌زده‌ٔ حوض حیاطمان در ذهنم تداعی می‌شود و دلم را می‌لزاند!»
تعجبم بیشتر شد. پرسیدم: «یعنی‌چه؟! چه ارتباطی میان نماز و عصا و آب حوض یخ‌زده وجود دارد؟!»
حمید آه سردی کشید و گفت: «وقتی که من بچه‌ بودم، پدرم کلّه‌ٔ سحر، عصا به‌دست، می‌آمد بالای سرم و با تندی و خشونت برای نماز صدایم می‌زد: «آهای حمید! یالله بلند شو نماز بخوان!» اگر من لحظه‌ای دیر می‌جنبیدم، ‌با عصایش محکم کتکم می‌زد و بعد من را با ضرب عصا به طرف حوض وسط حیاط منزلمان می‌برد.
در فصل زمستان، آب حوض،‌ یخ می‌زد و گاهی قطر یخ‌ها به دو، سه سانتیمتر می‌رسید. پدرم می‌گفت: «یالله یخ‌ها را بشکن و وضو بگیر!» من هم از ترس عصای بالای سرم، یخ‌ها را می‌شکستم و در آن هوای سرد، با آن آب یخ‌زده، وضو می‌گرفتم و به نماز می‌ایستادم؛ امّا نه به قصد قربت الی‌الله، بلکه به نیّت «ترس از بابا و عصا!» تا وقتی که پدرم زورش به من می‌رسید، نماز می‌خواندم؛ امّا حالا که بزرگ شده‌ام و دیگر زورش نمی‌رسد، من هم دیگر نماز نمی‌خوانم و آن دین زورکی و عصایی را رها کرده‌ام!...»

↩️ ١. هشداهای تربیتی، صفحه ۱۲۹، انتشارات هجرت، قم، چاپ یازدهم.

به قلم خانم نرگس صفرخانلو

ادامه دارد...

بشارت‌نامه یک دختر

نامهٔ این دختر خوبمان را، بدون کاستن و افزودن، منتشر می‌کنیم. ببینید چه خوب است:

«سلام به تمام اعضای کانال از زبان مشاور. همین الان که داخل این کانال هستید واقعا سعادت بزرگیه. خدا رو شاکر باشید.
من یه دختر 28 ساله هستم و متاسفانه 12 سال مبتلا به خودارضایی بودم. قصد ادامه زندگی را نداشتم. از همه چیز ناامید بودم و به خودکشی فکر می‌کردم، که وارد کانال از زبان مشاور شدم و موضوع رو با آقای مظاهری در میون گذاشتم.
واقعا خدا این کانال رو سرراهم قرار داد. آقای مظاهری راهکارهای زیادی بهم دادن که مهمترین اونها رفتن پیش روانپزشک بود.
شاید باور نکنید من که 12 سال مبتلا به خودارضایی بودم، با مراجعه به روانپزشک و انجام راهکارهای آقای مظاهری، الان 2 ماهه که حتی فکر انجام اون کار هم به ذهنم نیومده و پاک شدم و انگار دوباره متولد شدم.
خدا رو شکر می‌کنم و از لطف و زحمات آقای مظاهری واقعا ممنونم. خدا بهشون سلامتی و عمر طولانی بده.
در مقابل زحماتشون هم هیچ اجر و مزدی نمی‌خوان. امیدوارم خدا بهشون اجر بده.
فعلا درمانم ادامه داره.... اما واقعا خودارضایی عذاب بزرگی بود. روح و روانم رو بهم ریخته بود. خدا رو شکر تموم شد. امیدوارم کسی گرفتارش نشه.
در آخر هم میخوام بگم اگر مشکلی دارید ناامید نباشید. اگر واقعا خودتون بخواهید، حل میشه.
و اینم بگم که الان پدر و مادر من از رفتن پیش روانپزشک و دارو خوردنم هیچ اطلاعی ندارن. حتی از مبتلا بودنم به خودارضایی بی‌اطلاعن. شاید کمی بی‌تفاوت بودن نسبت بهم.
امیدوارم پدر و مادرهای کانال، مواظب بچه‌هاشون باشن؛ چه دختر چه پسر.
الان فقط آقای مظاهری میدونن و برام پدر بودن و هرلحظه حمایتم کردن. کاش زودتر آشنا میشدم باهاشون. بازم ممنونم ازشون.»

۹۸/۷/۳

کودکان و دستکاری اندام تناسلی (٥)

ادامهٔ مشاورهٔ تربیتی - بهداشتی

ادامهٔ راهکارهای استاد علی‌اکبر مظاهری برای مادر دغدغه‌مند:

٣. کنترل محسوس
پدر و مادر به مدت دو هفته به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که کودک تنها نباشد.
همان‌گونه که اگر فرزند شما بیمار باشد یا خدای ناخواسته تصادف کرده باشد، مادر بیش از پیش در کنار فرزندش می‌ماند، در شرایط کنونی نیز بیشتر از گذشته در کنار فرزندتان بمانید و او را تنها نگذارید.
کودک می‌داند گرفتن اندام تناسلی و و بازی با آن نزد شما قبیح است و این کار را در حضور شما انجام نمی‌دهد.
بنا بر مثال، هنگامی که کودک در اتاق بازی می‌کند، بداند که شما ناظرش هستید. نیاز نیست توضیح دهید که چرا پیش او می‌مانید، ولی او را کلافه هم نکنید. کنترل محسوس کودک، کم‌کم موجب ترک رفتار قبیح‌اش می‌شود.

۴. پر کردن اوقات فراغت کودکان
بیکاری و تنهایی افکار و رفتار انسان را به انحراف می‌کشاند. با کودکان‌مان بازی کنیم و برنامهٔ روزانه‌شان را با بازی و ورزش و... ساماندهی کنیم.

۵. مراجعه به مشاور کودکان
مشاوره حضوری با مشاوری دانا و توانا، متخصص مشاوره کودکان، می‌تواند بسیار سودمند باشد.

سخن پایانی
اگر با همهٔ این روش‌ها، راهکارها و تدابیر، بازهم کودک این رفتار را تکرار کرد، سخن امیرمومنان علیه‌السلام (اکثر توان و زمان خویش را مصروف خانواده مساز، زیرا اگر همسر و فرزندت، دوستان خدا باشند، خداوند دوستانش را وانمی‌گذارد و تباهشان نمی‌سازد و اگر از دشمنان خدا باشند، تو را به دشمنان خدا چه کار؟*١) را برای خود تداعی کنیم و روح و روان خود را اذیت نکنیم.
البته غالباً اینگونه است که کودک هنگامی که بزرگتر شود و عقلش رشد کند، زشتی این کار را متوجه می‌شود و رهایش می‌کند.

به قلم خانم نرگس صفرخانلو

↩️ پی نوشت:
١. نهج‌البلاغه، حکمت ٣٥٢

کودکان و دستکاری اندام تناسلی (۴)

ادامهٔ مشاورهٔ تربیتی - بهداشتی

ادامهٔ پاسخ استاد علی‌اکبر مظاهری به مادری متعهد و پریشان‌حال:

اگر راهکارهای گذشته؛ یعنی گذر زمان (حدود دو هفته) انجام شده و راهکار‌های بهداشتی هم بررسی شده است، ولی بازهم بازی‌کردن با اندام تناسلی در فرزندتان وجود دارد، دو عامل موجب ادامهٔ این رفتار است:
١. لذتی که در ذائقه‌اش باقی مانده است.
٢. عادت به این عمل.

راهکارها:

١. شیوهٔ تغافل

پدر و مادر باید صبور باشند و به‌گونه‌ای رفتار کنند که گویا اصلاً مسئله‌ای وجود ندارد؛ گویا این رفتار کودک را نمی‌بینند و در واقع باید آن‌را نادیده انگارند.
شیوهٔ تغافل، از حساسیت کودک جلوگیری می‌کند.
اگر پدر و مادر، فرزند را شماتت و نهی کنند و بگویند به آلتت دست نزن، اندامت را نگیر و با آن بازی نکن و... این تذکرها موجب می‌شود کودک حساس‌تر شود. اگرچه ممکن است در ظاهر و نزد والدین این کار را ترک کند، اما در خلوت و تنهایی باز بازی می‌کند. با ادامه، مقدمات خودارضاعی‌اش فراهم می‌شود.
(خودارضاعی مختص دوران بلوغ و پس از آن نیست، بلکه در سنین کمتر هم وجود دارد و تنها تفاوتش در خارج نشدن منی است.)

٢. سخنی کوتاه و آشکار
پدر یا مادر، در مکانی دنج و آرام، بدون شماتت و ملامت، با فرزند صحبت کنند، البته خیلی باز و مبسوط نباشد که پرده‌های حیا بین آنان دریده شود و خیلی بسته و مبهم هم نباشد. به فرزندشان بگویند دست‌زدن به آنجا و بازی با آن کار خوبی نیست، از کارهایی است که نباید بکنی ... .
مثال‌زدن، به قدر فهم کودک، به روشن‌شدن مسئله کمک می‌کند.
دقت کنید که پس از اتمام صحبت با کودک، فضا را تغییر دهید تا کودک مجالی برای جواب‌دادن و اطالهٔ کلام نداشته باشد.
مثلاً بگویید: بیا حاضر شویم که به پارک برویم یا سر سفره برویم.

به قلم خانم نرگس صفرخانلو

ادامهٔ مطلب را در پست بعدی دنبال کنید.

در محضر مولای ساجدان (۲)

حق نفس

«وَ أَمّا حَقّ نَفْسِکَ عَلَیْکَ فَأَنْ تَسْتَوْفِیَهَا فِی طَاعَةِ اللّهِ فَتُؤَدّیَ إِلَى لِسَانِکَ حَقّهُ وَ إِلَى سَمْعِکَ حَقّهُ وَ إِلَى بَصَرِکَ حَقّهُ وَ إِلَى یَدِکَ حَقّهَا وَ إِلَى رِجْلِکَ حَقّهَا وَ إِلَى بَطْنِکَ حَقّهُ وَ إِلَى فَرْجِکَ حَقّهُ وَ تَسْتَعِینَ بِاللّهِ عَلَى ذَلِکَ؛ و اما حق نفست بر تو این است که او را به تمامى به فرمانبردارى خدا گمارى و به زبانت، حقش را بپردازى و به گوش خود، حقش را (بدهى) و به چشمت، حقش را (بسپارى) و به دستت، حقش را (واگذارى) و به پایت، حقش را (بدهى) و به شکمت، حقش را (برسانى) و به عورتت، حقش را بپردازى و بر این (اداى حق) از خدا یارى جویى.»

منظور از نفس در معارف دینی، همان‌طور که امام سجاد علیه‌السلام فرموده‌اند، همهٔ اعضا و جوارحی است که انسان زندگی خود را به‌واسطه آنها اداره می‌کند و البته در روز حساب تک‌تک آنها مورد محاسبه قرار خواهند گرفت و به تمام اعمال خود که صاحبشان آنها را وادار به انجامشان کرده بود، شهادت خواهند داد. همچنین به نفس به‌عنوان شخصیت و خویشتن خویش نیز نگریسته می‌شود؛ چنان‌که مثلاً می‌گویند فلان شخص صاحب عزت نفس است. از این‌رو، هر انسانی مکلف به نگهداری و حفظ نفس خود و رسیدگی به آن است.
از ظاهر احادیث و روایات می‌توان برداشت کرد که حفظ و نگهداری نفس ابعاد مختلفی دارد؛ هم شامل حفظ آنها از گزندهای مادی و رسیدگی به سلامت آنهاست، هم شامل حساب‌رسی نسبت به اعمالی است که به‌واسطه آنها انجام می‌گیرد. همچنین حفظ شخصیت درون و خویشتن خویش را نیز شامل می‌شود.
در این زمینه احادیث زیادی وارد شده است که تاکید بر ورزش و سفر دارد. از جمله اینکه پیامبر اکرم صلی‌ا... علیه و آله و سلم می‌فرمایند: «سفر کنید تا سالم بمانید.» و نیز می‌فرمایند: «به فرزندان خود تیراندازی و شنا بیاموزید.»
درخصوص بُعد دوم نیز رسول اکرم صلی‌ا... علیه و آله و سلم در وصایای خود به ابوذر غفاری فرمود: «ای اباذر! به حساب نفس خود رسیدگی کن پیش از آنکه مورد محاسبه قرار گیری و چه این کار حساب قیامتت را آسان می‌کند. خود را وزن کن و بسنج پیش از آنکه در معرض توزین واقع شوی و خویشتن را برای عرصهٔ بزرگ قیامت در پیشگاه الهی مهیا کن که در آن روز هیچ‌چیز پنهان نمی‌ماند.»
امام علی علیه‌السلام نیز در این خصوص می‌فرماید: «کسی که حساب نفس خود را برسد، سود می‌برد و آن کس که از نفس خویش غافل شود، زیان می‌بیند.»
در رابطه با بُعد شخصیتی نیز احادیث و روایات زیادی وجود دارد، از جمله اینکه امام علی علیه‌السلام می‌فرمایند: «خدا رحمت کند کسی را که قدر خود را بشناسد و از حدش تجاوز نکند.»
همچنین پیامبر اکرم صلی‌ا... علیه و آله و سلم می‌فرماید: «خدا دوست دارد که خلق از او سؤال کنند و اکراه دارد که دست نیاز به جانب مخلوق دراز شود. هیچ‌چیز برای خداوند خوشایندتر از آن نیست که کسی از او چیزی بخواهد. پس خجالت نکشید که از فضل و احسان خداوند مسئلت کنید، اگرچه در حوائج کوچک و حتی راجع به بند کفش باشد.»
پس می‌بینیم که معبود غیور است و شکسته‌شدن نفس مخلوقش در برابر سایرین را نمی‌پسندد و او را به‌سوی خود می‌خواند.
پس ای خدای مهربان! ما را در شناخت و معرفت نفس خویش موفق دار و در برابر خواست‌های آن یاری‌مان کن.

#زهرا_نصیری
#روزنامه_مردم‌نو

✳️ کودکان و دستکاری اندام تناسلی (٣)

ادامهٔ مشاورهٔ تربیتی - بهداشتی

اشاره:
پس از انتشار مشاورهٔ تربیتی - بهداشتی با عنوان «کودکان و دستکاری اندام تناسلی (١) و (٢)»، مادری متعهد و پریشان‌حال پیامی را با عنوان «جانا سخن از زبان ما می‌گویی» برای استاد فرستادند.

بخوانیم:
«ما یک خانوادهٔ مذهبی هستیم. مدتی است پسر من نیز دچار مشکل دست‌زدن و بازی با اندام تناسلی شده است.
این عمل فرزندم روح و روانم را آزار می‌دهد و احساس می‌کنم در تربیتش شکست خورده‌ام. هر بار که این رفتار را می‌بینم، قلبم به درد می‌آید و رنجور می‌شوم.
برای تکرار این عمل، دلایل دیگری غیر از آنچه که در پست‌های قبلی اشاره شد، وجود دارد؟
برای مهار این رفتار در کودکی که تجربه اینگونه لذت‌های جنسی را دارد، چه راهکارهایی مناسب است؟»

پاسخ استاد مظاهری:
این موضوع نگران‌کننده نیست. نگرانی زیاد و اذیت روحی و روانی موجب می‌شود که انرژی‌تان هدر رود.
البته ما باید در اندیشهٔ تربیت صحیح فرزندانمان باشیم و اصول تربیت فرزند را یاد بگیریم و برای آن تلاش کنیم، اما نباید از سایر امور زندگی‌مان غافل شویم.
ممکن است شما نسبت به آیندهٔ فرزندتان نگران باشید که مبادا او منحرف جنسی شود.
بدانید که اصلاً جای نگرانی نیست. نه فقط در این مسئله، بلکه در هیچ مسئلهٔ تربیتی نیاز نیست تا این حد نگران باشیم و انرژی خود را صرف آن کنیم.
وقتی نگرانی، روح و روان شما را رنجور کند، نمی‌توانید فرزندتان را خوب تربیت کنید. نگرانی حالتی را ایجاد می‌کند که توان فکری و جسمی شما را برای تربیت صحیح از بین می‌برد؛ پس اصلاً نگران نباشید.
در حال‌حاضر، مادران تحصیل‌کرده که تعهد اخلاقی و دینی دارند، تلاش می‌کنند برای تربیت فرزندانشان سنگ ‌تمام بگذارند، اما خود را اذیت می‌کنند.
امیر مومنان علیه‌السلام در نهج‌البلاغه می‌فرمایند: کسی که به تاز برود و بتازاند، به‌زودی نه کمری برای اسبش باقی می‌ماند و نه رمقی برای خودش.*¹

در تربیت فرزند خود، وسواسی نباشید
وقتی نسبت به تربیت فرزندمان حساسیت زیاد نشان می‌دهیم، در واقع روح و جسم خود را داغان می‌کنیم و نتیجهٔ عکس هم می‌گیریم. افرادی را می‌بینیم که در تربیت، حساس نبودند و حتی به اندازهٔ نیمی از زمانی را که ما برای کودکانمان گذاشته‌ایم، صرف تربیت فرزندانشان نکرده‌اند، اما به‌خوبی از عهدهٔ وظیفهٔ تربیت فرزند برآمده‌اند.
وسواس، سخت‌گیری و نکته‌سنجی زیاد در تربیت نتیجهٔ عکس می‌دهد.
امیر مؤمنان در باره نگرانی در مورد خانواده و فرزند، در کلامی روشنگر، آرامش‌بخش و کارساز می‌فرمایند: اکثر توان و زمان خویش را مصروف خانواده مساز، زیرا اگر همسر و فرزندت، دوستان خدا باشند، خداوند دوستانش را وانمی‌گذارد و تباهشان نمی‌سازد و اگر دشمنان خدا باشند، تو را به دشمنان خدا چه کار؟ ۱

به قلم خانم نرگس صفرخانلو

↩️ پی نوشت
۱. نهج‌البلاغه، حکمت ٣٥٢

ادامه دارد...

در محضر مولای ساجدان (1)

حق خداوند متعال

گزیده‌ای از رسالهٔ حقوق امام سجاد علیه‌السلام
امروز سالروز شهادت یادگار کربلاست. مبارز خستگی‌ناپذیری که با درایت خود، راه‌‌ها را می‌شناسد و با تدبیر تمام، آن‌ها را به‌سوی حقیقت می‌پیماید. امام سجاد علیه‌السلام در طول عمر بابرکت خویش، به‌خصوص پس از شهادت پدر بزرگوارشان، در خفقانی که کسی را یارای سخن‌گفتن نبود، با تدبیر و درایت ستودنی به ارشاد جویندگان حقیقت پرداخت. امروز بخشی از آموزه‌های آن حضرت در قالب ادعیهٔ موجود در «صحیفهٔ سجادیه» و برخی منابع دیگر و «رسالهٔ حقوق امام سجاد علیه‌السلام» در دست ماست، اما افسوس که ما از این گنجینه‌های گرانبها به‌اندک بهره می‌جوییم.
رسالهٔ حقوق امام سجاد علیه‌السلام در ۵۱ بند تدوین شده است که می‌توان آن‌را جامع‌ترین بستهٔ حقوقی دانست. در این رساله، کلیات رابطهٔ انسان با خداوند، خود و عالم هستی تبیین شده است.
می‌توان گفت اصول حقوقی‌ای که این رساله به آن پرداخته، اصول حقوق بشر از دیدگاه امام سجاد علیه‌السلام است. حضرت سجاد علیه‌السلام در این مجموعهٔ حقوقی، با نگاهی حق‌بین، حقوق افراد و اقشار مختلف را نسبت به یکدیگر بیان می‌کنند. در خلال این مجموعه، اصول اخلاقی زیادی وجود دارد که با رعایت آن‌ها می‌توان از بروز بسیاری از مشکلات و معضلات در زندگی شخصی و اجتماعی پیشگیری کرد.
بر آنیم که آخر هر هفته، آموزه‌ای از رسالهٔ حقوق امام سجاد علیه‌السلام را بازگو کنیم، باشد که در زندگی فردی و اجتماعی خود به‌کار بندیم.
در سالروز شهادت حضرتش اولین توشه را برمی‌گیریم.

حق خداوند متعال
«فَأَمّا حَقّ اللّهِ الأَکبَرُ فَإِنّکَ تَعبُدُهُ لَا تُشرِکُ بِهِ شَیئاً فَإِذَا فَعَلتَ ذَلِکَ بِإخلَاصٍ جَعَلَ لَکَ عَلَى نَفسِهِ أن یَکفِیَکَ أمرَ الدّنْیَا وَ الآْخِرَةِ وَ یَحْفَظَ لَکَ مَا تُحِبّ مِنهَا؛ اما بزرگترین حق خدا این است که او را بپرستى و چیزى را با او شریک ندانى؛ پس چون با اخلاص چنین کردى، خدا بر عهده گرفته است که کار دنیا و آخرتت را خود کفایت کند و آنچه از آن بخواهى، برایت تأمین کند.»
اولین بند از رسالهٔ حقوق امام سجاد علیه‌السلام به حق خداوند متعال اختصاص دارد که پیام‌های بزرگ آن، پرستش خداوند، توحید و اخلاص است. اینکه خداوند را بپرستی، در پرستش خداوند، احدی را شریک نسازی و همهٔ اینها خالصانه و برای حضرت دوست باشد. هرگاه شرط اخلاص رعایت شد، پاداش آن برای بنده، سامان‌یابی امور دنیوی و اخروی اوست.
جملهٔ پایانی این بند، با حدیثی از حضرت فاطمهٔ زهرا سلام‌الله‌علیها قرابت معنایی دارد که می‌فرمایند: «هرکس عبادات و کارهاى خود را خالصانه براى خدا انجام دهد، خداوند بهترین مصلحت‌ها و برکات خود را براى او تقدیر مى‌کند.»
پس ای خدای مهربان! ما را در معرفت حق بزرگت موفق دار و شمه‌ای از توحید توأم با اخلاص را نصیبمان فرما که جز به ارادهٔ تو دانه‌ای از خاک سر برون نمی‌آورد و برگی از درخت نمی‌افتد.

به قلم: زهرا نصیری 

عشق ویژه

مشاوره‌ٔ خانواده

پرسش:
آقا یا خانمی پرسیده‌اند:
آیا رواست که مرد متأهل، با عشق دختر دیگری به سر کند، هرچند این امر را فقط درد دل داشته باشد و ابراز نکند؟

پاسخ ما:
۱. آدمی برای وصول به «سعادت»، نیازمند «ریاضت» است. زندگی این‌جهانی، برای آدمیان، چنان ساخته شده که برداشتن دست از پیش لگام نفس، فسادانگیز است.
۲. اگر همسران؛ چه زنان و چه مردان، به‌جز همسر خویش، به دیگری چشم بدوزند یا دل ببندند (که دل‌بستن، اغلب، پس از چشم‌دوختن می‌آید)، زندگی خانوادگی‌شان آسیب می‌بیند. از این‌روست که خداوند سبحان به پیامبر رحمت فرموده است:
«قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَیَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِکَ أَزْکَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا یَصْنَعُونَ ﴿۳۰﴾ وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ ...}»؛ (ای پیامبر ما!) به مردان مؤمن بگو که چشمانشان را فروخوابانند و دامانشان را پاکیزه گردانند، که این برای ایشان پاک‌تر است. خدا بر آنچه می‌کنند آگاه است. و زنان مؤمن را بگو که چشمانشان را فروخوابانند و دامانشان را پاکیزه گردانند و زیورهایشان را آشکار نکنند... (سورهٔ نور، آیات ۳۰ و ۳۱)
۳. تنوع‌طلبی، همه‌جا بد است، اما در مسائل شهوانی بدتر است. شرط ایمان‌مداری است که مرد و زنی که پیمان همسری بستند، به آن پیمان، پایبند بمانند، و شرط خردمندی است که همسران، از کاشانه‌شان صیانت کنند، و شرط شریعت است که شریعت‌مداران، حریم شریعت را پاس بدارند، و شرط دیانت است که دینداران، قناعت ورزند؛ افزون‌خواهی، خلاف تقواست. تنوع‌طلبی، با قناعت، ناسازگار است.
۴. با عشق دیگری به‌سرکردن، از سهم عشق به همسر می‌کاهد و کاهش این سهم، سستی ارکان خانواده را سبب می‌شود. پس، از سر نیک‌خواهی، به همسران می‌گوییم:
دلارامی که داری دل در او بند
دگر چشم از همه عالم فروبند!
الاهی چنین باد!

علی‌اکبر مظاهری
۲۰ شهریور ۹۸