فضیلت و رذیلت

مشاوره اخلاقی - روانشناسی 

پرسش:

خانم یا آقایی پرسیده‌اند: 

من در مهمانی‌ها و دورهمی‌ها ساکت و آرام هستم. خودم از اینکه کم‌تر حرف می‌زنم یا دربارة هر چیزی نظر نمی‌دهم، احساس بدی ندارم؛ اما دیگران به گونه‌ای رفتار می‌کنند که انگار اگر شلوغ نباشی یا هر روز به این و آن تلفن نزنی، دچار مشکل ارتباطی یا افسردگی هستی. علاقه دارم از نظر و راهنمایی شما استفاده کنم.

پاسخ ما:

۱. کم‌حرفی و نپرداختن به اموری که به انسان مربوط نمی‌شود، یک «فضیلت اخلاقی» است، و در هر کاری سرک کشیدن و به امور نامربوط به خود پرداختن، یک «رذیلت اخلاقی» به شمار می‌رود. شما این فضیلت را دارید و این رذیلت را ندارید. خداوند را بر این نعمت شاکر باشید.

بسیاری از افراد آرزو دارند این فضیلت را داشته باشند. برخی می‌کوشند که چنین باشند؛ برخی‌ دیگر نیز با کوشش فراوان، ‌می‌توانند اندکی خود را مهار کنند؛ اما افراد بسیاری در این کار توفیق نمی‌یابند. اینان، نزد وجدان خود و دیگران، شرمنده‌اند. مردمان، اینان را سبک‌سرانی نادان و پرگو می‌دانند. بسیاری از نیروهای فکری و جسمی آدمی از این راه هدر می‌رود و این، خسارتی بزرگ است. 

پس این ویژگی خوب خویش را حفظ، و نیروهای عقلی و اندیشه‌ای‌تان را ذخیره کنید تا آن‌ها را در مسیر رشد خود به کار گیرید. 

انسان‌های کم‌سخن، مردمانی ژرف‌اندیش و باوقارند. ایشان در دل و جان دیگران، بزرگ‌اند. 

بسیاری از گناهان، از راه زبان منتشر می‌شود. با نگاهی به جامعة اکنونی‌‌مان، چنین می‌یابید که این حجم انبوه از غیبت‌ها، تهمت‌ها و بداخلاقی‌ها، از زبان آدمیان برمی‌آید. دربارة هر چیز سخن گفتن و در هر وادی‌ای ورود کردن و به هر کار نامربوط به خود پرداختن، فاجعه‌ای هولناک به بار آورده‌ است. 

بنابراین شما این صفت پسندیده و این ویژگی خجسته‌تان را پاس بدارید و به آن افتخار کنید.

۲. با ورزش، گردش، تفریحات سالم، آموختن مهارت‌های جدید، خود را شاداب‌تر کنید.

۳. ما شما را افسرده نمی‌دانیم؛ اما اگر احتمال افسردگی در خود می‌دهید، با مشاوری دانا و توانا، مشاورة حضوری انجام دهید.

خداوند سبحان یاورتان باشد.

علی‌اکبر مظاهری 

مجله "خانه خوبان"، شماره ۱۱۱، خرداد ۹۷.

کرامت کریم

به فرخندگی میلاد کریم اهل‌بیت، امام حسن مجتبی، علیه‌السلام.

بخشی‌هایی از نوشته خانم زهرا نصیری، خبرنگار روزنامه مردم نو.

اگر کریم تویی سائلی نمی‌ماند...

 ای آنکه کرامت اهل‌بیت در وجود بابرکتت متجلی شده و کریم اهل‌بیت نام گرفته‌ای! هر فضیلتی را شأنیت و مکانتی است و کرامت و بخشش با نام تو پیوند ناگسستنی یافته و از تو آبرو گرفته است. 

هرچه کوچه پس کوچه‌‌های شهر را نگریستم، آن یاد و اثری که گوشه‌ای از حقیقت بی‌مانند تو را نشان دهد نیافتم. در میان برگ‌‌های کتاب‌ها به‌دنبال اثر اصیلی که گوشه‌ای از عظمتت را تحریر کرده باشد پرسه زدم، اما آنچنان که باید چیزی نیافتم و البته گاه به گزافه‌‌هایی برخوردم که قلبم را به درد آورد. 

مولای مهربان! گرچه قصور قلم‌ها در حق تو نابخشودنی است اما بر ما مگیر؛ چراکه عظمتت در فهم هیچ نگارند‌ه‌ای نمی‌گنجد و هیچ جوهری یارای ترسیم آن‌را ندارد... .

ای مهربان! دل‌‌های کویری ما را به باران کرامتت سیراب کن و از عجز قلم‌‌هایمان درگذر؛ چراکه شکوه از وجود توست و  قصور از قلم‌‌های ما. 

اما دل به دری که همیشه از کرم باز است امیدوار بوده و خاضعانه می‌گوید: با همه شرمساری‌ام، دوستت دارم. 

دل من سائلی است که جایی جز درگه شما را نمی‌شناسد؛ 

اگر کریم تویی، سائلی نمی‌ماند...

پسر حضرت دریا دل ما را دریاب/

ما یتیمیم و اسیریم و فقیر ای باران

(روزنامه مردم نو)

نیمه رمضان‌الکریم. خرداد ۹۷.

مومنان بازیگوش

مشاوره دینی -  تربیتی

پرسش

پدری یا مادری پرسیده‌اند:

با سلام و عرض ادب.

چگونه پسرهای دوازده‌ساله را به نماز خواندن تشویق کنیم؟ انگیزه‌ای به نماز ندارند. به زور و با عجله نماز می‌خوانند. حرف کسی را گوش نمی‌دهند و در برابر همة امور، بی‌خیال‌اند. آیا طردکردن آن‌ها تأثیری دارد؟ لطفاً راهنمایی فرمایید. متشکرم.

پاسخ ما

درود بر شما که در اندیشة عبادت و دیانت فرزندتان هستید.

اینک چند نکته:

1. پرستش خداوند، از امور فطری است و خدای سبحان، جان‌مایة آن را در نهاد آدمیان نهاده و بذر و نهال آن را در جان انسان کاشته است. ما برزیگران این بذر و کشت‌کنندگان این نهال نیستیم؛ بلکه باغبانان آنیم.

باغبان دانا آن است که بذر و نهال را نیکو پرورش دهد؛ به آن، به اندازه، آب و نور و غذا بدهد؛ نه بیش و نه کم. و آن را از آفت‌ها دور نگه دارد تا شکوفا شود. آب زیاد و بیش از نیاز، بذر و نهال را می‌میراند و آب اندک و کمتر از نیاز، آن را می‌خشکاند. آفت‌زدگی هم آن را پژمرده می‌کند. 

2. «نمایاندن» بیش از «گفتن» اثر می‌گذارد. اگرچه گفتن نیز لازم است؛ اما نمایاندن، لازم‌تر است.

شما عبادت و نیایش را به فرزندتان نشان دهید و البته گاهی نیز به آن فرمان دهید.

یادمان باشد که امام صادق(ع) فرموده است:

«کونوا دُعاةً لِلنّاسِ بِغَیرِ ألسِنَتِکُم؛ مردمان را با غیر زبانتان (بلکه با کردارتان) به سوی نیکویی‌ها دعوت کنید».

و به یاد داشته باشیم که پیامبر اکرم(ص) فرموده است:

«صَلُّوا کَمَا رَأَیْتمونی أُصَلّی؛ ببینید همین‌گونه که من نماز می‌گزارم، نماز بگزارید».

اغلب چنین است که فرزند، از کردار پدر و مادر اثر می‌پذیرد و مانند ایشان رفتار می‌کند. عبادت و نیایش حال‌دار و به‌هنگام را به فرزندتان نشان دهید. همچنین او را در رفتن به مسجد و محافل دینی، با خود همراه کنید.

3. از تشویق، استفادة شایان کنید. فرزندتان را برای عبادت و کارهای نیکویش تحسین کنید.

4. از فشار، کمترین بهره را ببرید. عبادت با اکراه و اجبار، پایدار نیست.

5. از تذکر زیاد بپرهیزید که اثر معکوس دارد؛ البته تذکر نیز لازم است؛ اما اندک و به اندازة ضرورت.

6. در راه تربیت دینی فرزندتان از دیگران کمک بگیرید؛ از همسرتان، مربیان، معلمان، دوستان، خویشان، آشنایان. 

این کمک خواستن را به گونه‌ای ماهرانه و زیرکانه انجام دهید تا فرزندتان احساس نکند برای هدایت او، دیگران را بر او گمارده‌اید.  یا نپندارد که در انجام عبادت سست است و شما به‌ناچار، برای به راه آوردن او از دیگران کمک خواسته‌اید؛ چراکه در این صورت رمیده می‌شود و نتیجة معکوس به بار می‌آید. 

ظرافت و مهارت، در راه تربیت، ضرورتی حتمی است.

7. «طرد کردن»ی را که در پرسش خود آورده‌اید، هرگز انجام ندهید. طرد‌ کردن، نه تربیت است و نه تنبیه. هرگز مباد که نوجوانتان را طرد کنید که بسیار زیان می‌کنید. طرد کردن نوجوان، یعنی انداختن لقمه در دهان افعی.

خدای مهربان، در مسیر تربیت نیکوی فرزندتان، یاورتان باشد.

علی‌اکبر مظاهری، مجله "خانه خوبان"، شماره ۱۱۱، خرداد ۹۷.

سیاست مادرانه

نوشته‌ای از خانم الهام خسروی (کارشناس برنامه ریزی شهری و طلبه حوزه علمیه)

 داستان، واقعی است. نام اشخاص را تغییر داده‌ایم.

نزدیک عید نوروز بود. راهی بازار شدم تا پارچه‌ چادری‌ام را به خیاط بدهم. داخل کارگاه خیاطی شلوغ بود. خانم‌ها منتظر بودند تا خیاط اندازه‌شان را بگیرد. 

طبق معمول، با این‌که خانم‌ها غریبه بودند، اما درباره موضوع‌های مختلف با هم صحبت می‌کردند. 

سمیه خانم از خانم دیگری، که در این مدت کوتاه کمی با هم آشنا شده بودند، پرسید: شما دختر خوب سراغ دارید؟ برای پسرم می‌خواهم. شغل پسرم فلان است و اخلاقش بهمان. و کلی از پسرش تعریف کرد. من و همه‌ خانم‌هایی که آنجا بودیم، صدایشان را می‌شنیدیم. 

وقتی نوبت به سمیه خانم رسید، به خیاط گفت: من برای آماده شدن چادرم خیلی عجله دارم تا برای سفرم به شهرستان، چادر نو داشته باشم؛ ببینید که چادرم پاره شده و خجالت می‌کشم با این چادر به مهمانی بروم.

 خانم خیاط زیر بار نمی‌رفت و می‌گفت: سرم خیلی شلوغ است و زودتر از یک هفته نمی‌توانم چادر را آماده کنم. 

سمیه خانم، با شوخی و خنده، می‌گفت: من چطور با این چادر پاره به مهمانی بروم؟

در بین مشتری‌ها مریم خانم و دخترش هم بودند. جلو آمدند تا پیشنهادی دهند. مریم خانم به سمیه خانم گفت: چادر دخترم نو و مناسب است. شما چادرتان را با چادر دخترم عوض کنید و به مسافرت بروید. 

سمیه خانم تشکر کرد و گفت: نمی‌توانم قبول کنم. ما همدیگر را نمی‌شناسیم. اصلا چطور می‌توانم بعد از مسافرت، چادر را به دست شما برسانم؟ 

مریم خانم هم، با زیرکی و سیاست، تعارف می‌کرد و می‌گفت: قابل شما را ندارد. و بالاخره توانست، با ظرافت و مهارت، سمیه خانم را راضی کند. 

در حین عوض کردن چادرها، سمیه خانم، دختر مریم خانم را زیر نظر گرفته بود و لبخند رضایتی بر لب داشت که گویی عروس دلخواهش را پیدا کرده...

همسران بهشتی

امام رضا - علیه السلام - فرموده‌اند:

"هر مومنی که دختر برادر مومنش را خواستگاری کند و مهریه‌اش را ۵۰۰ درهم نقره قرار دهد و او دخترش را به همسری وی درنیاورد، به او جفا کرده و خود را به《عاق》او مبتلا ساخته است و سزاوار است که خداوند حوریان بهشتی را به همسری‌اش درنیاورد." (فروع کافی، جلد ۵، صفحه ۷۶۳)

مجلس صفا یا جفا؟!

‌ گاهی می‌شود که در مراحل مقدماتی ازدواج، ناگواری‌ها و کدورت‌هایی پدید می‌آید که به مراحل بعدی نیز کشیده می‌شود و آثار زیان‌بار و خاطره‌های تلخ آن، تا مدت‌ها، باقی می‌ماند و همسران و خانواده‌ها را شرمنده می‌کند و می‌آزارد و نیز باعث کدورت‌های بعدی می‌شود. 

یکی از آن موارد ناخوشایند، مسئله تعیین مهریه و حوادث مجلس "بله‌برون" است که گاهی در آن، نزاع‌های غیر دوستانه مطرح می‌شود و گاهی نیز این مجلس مقدمه ازدواج، که باید مجلسی فرخنده و دوستانه باشد، به مجلس نزاع‌ دو خانواده بدل می‌شود و سران و بزرگان دو خانواده، برای یک‌دیگر صف‌آرایی می‌کنند و جلسه، شکل نزاع‌های قبیله‌ای و بنگاه‌های دلالی به خود می‌گیرد و در چانه‌زنی‌ها، سخنانی رکیک و دل‌آزار، ردوبدل می‌شود که اصلا مناسب آن مجلس نیست.

نرخ مهریه‌ها نیز به‌گونه وحشت‌زا، رو به بالا می‌رود و، افسوسناکانه، قربانیان اصلی این مجلس، دختران و پسران مظلوم‌اند.

امام رضا - علیه‌السلام - در سخن فوق، برای کسانی که مهریه‌ها را بالا می‌برند و نیز در راه ازدواج جوانان سنگ‌اندازی می‌کنند، دو پیامد ناگوار را بیان فرموده‌اند: یکی جفاکاری درباره دیگران، که کیفر آن سخت است، و دیگری محرومیت از وصال همسران بهشتی، که حسرت آن جانکاه است.  

فرجام سخن

اگر ما خواهان سعادت خود و رستگاری فرزندانمان هستیم، که هستیم، و اگر خواستار رضای الاهی و در آرزوی نعمت‌های بی‌بدیل بهشتی هستیم، که هستیم، چاره‌ای جز این نداریم که این سخن ناصحانه امام بزرگوارمان - علیه السلام - را بپذیریم و در راه ازدواج فرزندانمان سنگ نیندازیم و برای ساماندهی ازدواج جوانانمان بکوشیم، تا ثمره‌های خجسته آن را، در دو جهان، شاهد باشیم. ان‌شاءالله. 

علی‌اکبر مظاهری