جایگاه برادر بزرگتر

امام رضا علیه السلام فرمود: 

"الأخ الاکبر بمنزله الاب؛  

برادر بزرگتر، چونان پدر است.

(مسندالامام الرضا علیه السلام، عطاردی، جلد ۲، ص ۲۵۷)

اشارتی ادبی

از نگاه دانش "ادبیات"، لازم است که میان "مشبه" و "مشبه به"، "وجه شبه" باشد؛ یعنی اگر چیزی را به چیزی دیگر شبیه کردیم و میان آن دو پدیده، مقاربت ایجاد نمودیم و اگر پدیده ای را همسنگ پدیده ای دیگر دانستیم و یا مکانت آن دو را نزدیک هم نشاندیم و یا یکی را جانشین و قائم مقام دیگری ساختیم، باید میان آن دو پدیده، مشابهتی باشد آشکار و غیر قابل انکار. این قاعده ادبی، پشتوانه عقلی و منطقی نیز دارد و خردمندان و اندیشوران، لزوم مشابهت را در مقاربت، تصدیق می کنند.

برادر بزرگتر، چونان پدر...

امام رضا علیه السلام، در این سخن لطیف و حکیمانه، برادر بزرگتر را به پدر تشبیه نموده و او را به منزلت پدر دانسته  و فرموده که او به منزلت پدر است.

پیام های سخن امام رضا علیه السلام 

سخن حضرت رضا علیه السلام، پیام های ارجمند دارد؛ پیام هایی تربیتی، اخلاقی، خانوادگی، روانی، اجتماعی.

برخی از آن پیام ها چنین اند:

مهرورزی 

مهر ورزیدن، از خصلت های پدر نیست، بلکه از وظیفه های اوست.

 اکنون که برادر بزرگتر، بر مکانت پدر برآمده است، باید چونان پدر، به برادران و خواهرانش مهر بورزد و پدرانه، شفقت و رأفت خویش را نثارشان کند.

تربیت کریمانه 

تربیت نیز از وظیفه های پدر است و برادر بزرگتر نیز باید عهده دار آن شود.

تذکری بایسته 

اگرچه تربیت، تربیت است و ماهیت و گوهر آن یکی است؛ اما شیوه های آن گوناگون است. تربیت پدر بر فرزند، با تربیت برادر بزرگتر بر برادر و خواهران کوچکتر، تفاوتی ظریف دارد.

 فرزند، عتاب پدر را اهانت نمی داند و آن را تاب می آورد و حتی ممکن است آن را به حق و موجب سپاس بداند و یا اگر آن را ناحق بداند، از آن چندان نمی رنجد، اما برادر و خواهر کوچکتر، عتاب برادر بزرگتر را اهانت به خویشتن می داند و آن را برنمی تابد و از آن سخت آزرده می شود و کینه برادر را به دل می گیرد.

از این روست که تربیت  برادرانه نباید آمیخته به توهین باشد.

اگر چه تربیت پدرانه نیز نباید آمیخته به توهین و تحقیر باشد؛ اما فرزند، تا جایی و تا اندازه ای، "جور پدرانه" را "مهر پدرانه" می داند و چه بسا آن را لازمه مکانت پدری انگارد و آن را برتابد؛ اما جور برادرانه را هرگز  مهر برادرانه نمی پندارد و آن را لازمه منزلت برادر نمی شمارد و به هیچ روی آن را برنمی تابد.

آینده اندیشی

همان سان که پدر، اندیشناک آینده فرزندان خویش است، برادر بزرگتر نیز باید در اندیشه آینده برادران و خواهرانش باشد و ایشان را به صلاح و سعادت، هدایت نماید و زندگیشان را سامان دهد.