چهل منزل

مشاوره عقیدتی - اخلاقی

پرسیده‌اند: زیاد گفته شده و شنیده‌ایم که: کمالاتی را که انسان می‌تواند در طول عمرش به‌دست آورد، تا چهل‌سالگی او است. انسان، بعد از چهل سالگی، دیگر تغییر خاصی نمی‌کند و هر کار که می‌خواهد برای رشد خود بکند، باید تا قبل از چهل‌سالگی انجام دهد. آیا این سخن صحیح است؟ به نظر می‌رسد این سخن، با تجربه‌های ما، منافات دارد یا تحلیل درستی از این موضوع به ما منتقل نشده است.

پاسخ ما

مسأله مهمی را مطرح کردید. در این موضوع، بسیار سخن گفته و نوشته‌اند. در علم اخلاق، فلسفه، عرفان، روان‌شناسی، علوم تربیتی، این موضوع را کاویده‌اند. در تأیید آن، بسیار و در نفی آن اندک سخن گفته‌اند. این بسیار و این اندک، همانا افراط است و تفریط.

اما اصل پاسخ

1. اثرپذیری آدمی، در کودکی و نوجوانی، در برخی از عرصه‌ها، بیشتر از دوران میان‌سالی است؛ مانند علم‌آموزی، تربیت‌پذیری، عادت‌پذیری. اما در بزرگ‌سالی، میان‌سالی و کهن‌سالی، مسائل درشت و عمیق را بهتر می‌توان درک کرد. بچگی‌ها، چلچله‌گی‌ها و خامی‌های دوران کودکی و نوجوانی و جوانی، میدان را می‌دهند به پختگی و تفکرگرایی و عاقبت‌اندیشی.

حضرت امیر فرموده‌اند:
"رای‌ الشیخ احب الی من جلد الغلام؛ تدبیر کهن‌سال را بیشتر دوست دارم از چالاکی جوان." (نهج البلاغه، حکمت ۸۶)
این سخن حضرت، بسیار ارجدار است.
2. شادابی در کودکی و نوجوانی، نمایان‌تر است، اما وقار، در میان‌سالی شایان‌تر است. کودکان و نوجوانان، مانند بهارند و میان‌سالان و کهن‌سالان، مانند تابستان‌اند. هر دو خوب است. «هر چیزی به جای خویش نیکوست.»
3. چند نمونه از چهل‌سالگان و میان‌سالان سعادتمند:
یک) پیامبرمان و بسیاری دیگر از پیامبران، رسالت‌شان از چهل‌سالگی آغاز شده است. ایشان، در کودکی و نوجوانی و جوانی، توشه اندوخته‌اند و کمال یافته‌اند و از چهل‌سالگی به بعد، مسیر کمال را ادامه داده‌اند و به اوج کمال رسیده‌اند.
دو) بسیاری از صحابیان پیامبرمان؛ چونان ابوذرها و مقدادها، در میان‌سالی مسلمان شدند و آن شدند که می‌دانیم. البته ایمان‌آوردگان جوان نیز بسیار بوده‌اند.
سه) جناب ظهیربن‌قین. او در نبرد صفین، با امیرمؤمنان، می‌جنگید و تا چند روز قبل از عاشورا، بر مسیری دیگر می‌رفت. در میان‌سالی، بلکه کهن‌سالی، چنان تحولی یافت که می‌دانیم. او از بهترین یاران امام‌ حسین و از ارجمندترین شهیدان نینوا است. سلام‌الله‌علیه.
چهار) حُرّ ریاحی. او بود که راه را بر امام حسین بست و او بود که در میان‌سالی چنان دگرگون شد که می‌دانیم. سلام‌الله‌علیه.

فرجام سخن

هرگز نباید از بالندگی ناامید شد؛ تا آخرین لحظه‌های زندگی. از همه فرصت‌های عمر باید بهره نیکو جست. البته هر مرحله، اقتضاهای خود را دارد و ثمره‌های خود را می‌دهد.
خداوند سبحان، یاور و راهنمای‌تان باشد.

علی‌اکبر مظاهری
۲۰/آذر/۹۷