در محضر مولای ساجدان (۷)

گزیده‌ٔ رسالهٔ حقوق امام سجاد علیه‌السلام

حق دست

وَ أَمَّا حَقُّ یَدِکَ فَأَنْ لَا تَبْسُطَهَا إِلَى مَا لَا یَحِلُّ لَکَ فَتَنَالَ بِمَا تَبْسُطُهَا إِلَیْهِ مِنَ اللَّهِ الْعُقُوبَةَ فِی الْآجِلِ وَ مِنَ النَّاسِ بِلِسَانِ اللَّائِمَةِ فِی الْعَاجِلِ وَ لَا تَقْبِضَهَا مِمَّا افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَیْهَا وَ لَکِنْ تُوَقِّرُهَا بِهِ تَقْبِضُهَا عَنْ کَثِیرٍ مِمَّا لَا یَحِلُّ لَهَا وَ تَبْسُطُهَا بِکَثِیرٍ مِمَّا لَیْسَ عَلَیْهَا فَإِذَا هِیَ قَدْ عُقِلَتْ وَ شُرِّفَتْ فِی الْعَاجِلِ وَجَبَ لَهَا حُسْنُ الثَّوَابِ مِنَ اللَّهِ فِی الْآجِلِ؛ و اما حق دست تو این است که آن‌را به ناروا دراز نکنى چون در آینده به عقوبت پروردگار گرفتار می‌شوی و از زبان ملامت مردم در امان نخواهی بود و آن‌را از کارى که به تو واجب کرده نبندى، ولى آن‌را احترام کنى به اینکه از محرمات بسیارش ببندى و در بسیاری از کارهایی که به ضرر آن نیست به کار اندازى. چون دست تو در این دنیا از حرام باز ایستاد و خود را شریف داشت یا با عقل و شرافت به کار رفت، در آخرت از ثواب ارزشمندی برخوردار خواهد بود.

امام سجاد علیه‌السلام در این باب از رسالهٔ حقوق به حق دست پرداخته و همچون سایر اعضا، بر صاحب آن امر به رعایت حق این عضو از بدن فرموده است؛ چنان‌که آن‌را از ناروا و حرام بازدارد و در امور خیر به‌کار گیرد که نتیجهٔ آن پاداش ارزشمند آخرت است و چنان‌چه در کنترل صاحبش نبوده و به اعمال نیکو وادار نشود، وبال گردن او خواهد بود.
از جمله اعمال ناروایی که می‌تواند با دست انجام پذیرد، سلب حیات از انسانی دیگر است که در روایات مختلف از آن به‌عنوان گناه کبیرهٔ دست یاد شده است. جنایت بر جان و حیات انسان نزد خداوند بسیار عظیم است، چنان‌که در بحارالانوار به‌نقل از پیامبر صلی‌ا... علیه ‌و آله و سلم آمده است: «نخستین موضوعی که در دادگاه رستاخیز مورد رسیدگی واقع می‌شود، موضوع خون‌هاست.»
البته محدوده خطای دست نیز همچون سایر اعضا گسترده است و به اشکال مختلف می‌تواند ظهور یابد. قلمی که به‌دستی می‌چرخد و نانی را می‌بُرد، یا حقی را به ناحق تبدیل می‌کند، دستی که به مالی به‌ ناروا دراز می‌شود و... همه و همه از جرایم دست است، همان دستی که می‌تواند در رضای باری تعالی به‌کار گرفته شود؛ دستی را بگیرد، بر سر یتیمی به محبت کشیده شود، نانی را به سمت دهان نیازمندی بلند کند و... چنان‌که در کتاب وسائل‌الشیعه آمده است که «امام علی علیه‌السلام با دسترنج خود هزار بنده آزاد کرده است» و این یعنی زندگی‌بخشیدن به آن هزار بنده...

هیچ می‌دانی چرا خدا داده دو دست
من معتقدم، از او بر این سرّی هست

یک دست به کار خویش اندازی
با دست دگر، به دیگران گیری دست

طبق تاکید و فرموده امام سجاد علیه‌السلام، بر انسان واجب است که همچون سایر اعضای بدن، از دست خود نیز مراقبت کرده و آن‌را جز در مسیر خدمت به خلق و رضای خداوند به‌کار نیندازد تا این عضو از بدن خود را در دنیا شرافت داده و در عقبی از پاداش نیکوی الهی بهره‌مند سازد.
پس ای خدای مهربان! ما را توفیق آن ده که از دستان خود برای دستگیری از خَلقت بهره‌گیریم و آن‌را جز برای رضای تو به کار نیندازیم.

به قلم خانم زهرا نصیری

۹۸/۹/۱۶