از لبخندهای مصنوعی تا دیدارهای اجباری

» نویسنده: خانم زهرا نصیری (کارشناس حقوق و نویسنده و خبرنگار روزنامه مردم نو)

 نوروز بمانید که ایام شمایید!آغاز شمایید و سرانجام شمایید!ایام ز دیدار شمایند مبارک نوروز بمانید که ایام شمایید!نوروزی دیگر گذر کرد و سالی دیگر آغاز شد، دفتر برهه‌ای بسته شد و برهه‌ای دیگر در انتظار رقم خوردن است؛ اما آنچه مولانا گفته است، حکایت تمام برهه‌هاست؛ آغاز شمایید و سرانجام شمایید...نوروز ایرانی‌ها همراه است با نو شدن ابعاد مختلف از زندگی‌شان؛ از نو شدن لباس و طراوت و پاکیزگی خانه و زندگی تا نو شدن دیدارها و دوستی‌ها، تا به‌گفته مولانا ایام ز دیدار یاران مبارک شود....

از تاریخچه آداب و رسوم عید نوروز که بگذریم، باید اذعان داشت که نفس این رسوم سراسر تازگی و خوبی و برکت بوده است، اما ناگفته پیداست که در جریان تغییر ذائقه فرهنگی جامعه و نیز بروز دگرگونی در سبک زندگی، آداب و رسوم عید و دید و بازدیدهای آن نیز تغییر یافته است، به‌طوری که وقتی پای صحبت و خاطرات پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها می‌نشینی، درمی‌یابی که نوروز در گذشته‌ای نه‌چندان دور، چه حلاوت و هیجانی برای افراد بزرگ و کوچک خانواده داشت. امروزه اگر نگوییم در همه موارد، می‌توان به قاطعیت گفت که در موارد زیادی، مردم از این سنت دیرینه در حال دور شدن هستند و حتی دیگر از دید و بازدیدهای نوروزی استقبال لازم صورت نمی‌گیرد. دید و بازدیدهایی که در گذشته عاملی برای کنار گذاشتن کدورت‌ها و بهانه‌ای برای تازه کردن دیدارها بود، خود اکنون عاملی برای کدورت‌افزایی شده و با پررنگ شدن روحیه چشم و هم‌چشمی در میان مردم، صله‌رحم که عامل برکت است، تبدیل به عاملی برای خودآزاری روحی در برخی افراد شده است.

ز لبخندهای مصنوعی تا دیدارهای اجباری ارمغان نوروزهای اکنون است. به‌راستی دیداری که اشتیاقی در آن نیست، چه برکتی... در دل خواهد داشت؟! دور از ذهن نیست که به برکت گسترش تکنولوژی و عدم وجود فرهنگ صحیح استفاده از آن، همان دیدارهای اجباری هم بی‌روح‌تر شده است. در این میان چقدر غریب‌اند پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌‌هایی که نه آشنایی با عالم تکنولوژی دارند و نه دلیل لبخندهای مصنوعی فرزندانشان در دید و بازدیدهای نوروز را می‌توانند درک کنند، چون آن‌ها همان‌هایی هستند که هنوز هم مانند گذشته بی‌تاب آمدن مهمان و دادن عیدی به آن‌ها هستند. آن‌ها همان‌هایی هستند که با وجود کهولت سن و کم‌توانی جسمی، آرزو دارند که عزیزانشان به دیدارشان رفته و دیدار را طولانی کنند تا از بودن در کنارشان لذت ببرند، اما خانواده‌های جوان امروز آن میل و رغبت را در درون خود احساس نمی‌کنند و بدتر اینکه فرزندان نوجوان آن‌ها نیز شوقی برای دیدار اقوام خویش ندارند و ترجیح می‌دهند با ابزارهای بی‌جانی که اکنون جای اقوام و دوستان واقعی را هم برایشان پر کرده است، روزهای تعطیلی خود را به خوشی! سر کنند.
در این میان برخی هم مسافرت‌های طولانی نوروز را به دید و بازدیدها ترجیح می‌دهند. در این زمینه به‌گزارش هرازنو، دکتر امان‌ا... قرایی‌مقدم ـ جامعه‌شناس ـ اظهار می‌کند: «اگرچه نفس مسافرت رفتن آثار مثبتی دارد اما اینکه مسافرت‌های بی‌رویه در کشور صورت می‌گیرد و با افتخار گفته می‌شود که مثلا ۷۰ میلیون مسافرت داشتیم، نمی‌تواند به خودی خود مثبت باشد؛ چراکه همه این عوامل به‌ویژه روابط صوری و بی‌تفاوتی که از گذشته تاکنون بین مردم به‌وجود آمده، دید و بازدیدها را کم کرده است، به‌عبارتی چند سالی است که «فرار از خانه» مد شده است. خانواده با افتخار می‌گویند که حوصله پذیرایی از میهمان را ندارند و با این بهانه ایام نوروز را به مسافرت می‌روند.»
این جامعه‌شناس درخصوص آثار دید و بازدید و نیز کم شدن آن، می‌افزاید: «افزایش ۱۴ درصدی آمار خودکشی نسبت به سال گذشته، افزایش طلاق یا کاهش ازدواج همگی ناشی از کاهش روابط و دید و بازدیدها و برگزار نکردن مراسمی مثل نوروز است که می‌تواند خانواده را به هم نزدیک کند. این در حالی است که غربی‌ها مراسم کریسمس را همانند گذشته به خوبی برگزار می‌کنند اما ما رسم و رسومات قدیمی عید را کم‌اهمیت می‌شماریم و کوشش نمی‌کنیم تا خانواده‌ها کنار هم جمع شوند و دید و بازدید صورت بگیرد. این کار موجب می‌شود تا به تدریج محبت‌ها کم شده و افراد خانواده از هم دور شوند. از سوی دیگر کوچک‌ترها یاد نمی‌گیرند به بزرگ‌ترها احترام بگذارند و همین مسئله باعث می‌شود تا به تدریج از احترام بزرگ‌ترهای خانواده و قدرت مشروع آن‌ها کاسته شود و متاسفانه مشکلات امروز جوانان ما هم از همین‌جا نشأت می‌گیرد.»
در رابطه با کمرنگ شدن روابط که در دید و بازدیدهای نوروزی نمود بیشتری دارد، اگرچه عوامل فرهنگی بسیار دخیل است، اما نباید از نظر دور داشت که وضعیت معیشت و اقتصاد خانواده‌ها نیز تاثیر بسزایی در این مقوله دارد و زمانی که مشکلات فرهنگی از قبیل چشم و هم‌چشمی با مشکلات اقتصاد و ضعف بنیه مالی خانواده‌ها گره می‌خورد، ناخودآگاه دوری و قطع صله‌رحم را به‌دنبال خواهد داشت.
اما با این همه هنوز کورسوی امید وجود دارد و هستند خانواده‌هایی که آغوش مهربانشان به روی مهمان باز است و با هر دید و بازدیدی، از عمق جان خوشحال می‌شوند. هنوز هستند نوجوانانی که شوق گرفتن اسکناس تانخورده لای قرآن را از دست پدربزرگ و مادربزرگ دارند...
در نهایت اینکه بزرگترین نو شدن، نوشدگی و تحولی است که می‌تواند در نگاه انسان شکل بگیرد؛ چنانچه بزرگی می‌فرماید: «سال نو، از نگاه اخترشناس، جز تکرار نیست. این، نگاه انسان است که این گردش را نه یک تکرار بلکه تحول می‌نماید.»
باشد که همواره نوروز بمانیم...