اقتصاد خانواده

مشاوره خانواده

پرسش

آقا یا خانمی پرسیده‌اند:
با گرانی‌های پیش‌آمده، اضطراب در زندگی ما فراوان شده است و این گاهی ما را به سوی خساست پیش می‌برد. پرسش این است که تفاوت صرفه‌جویی با صفت ناپسند بخل و خساست چیست؟
از کجا بفهمیم دچار بخل هستیم یا نه؟

پاسخ ما

1. آفرین به شما که مواظب خویشتن خویش هستید. مراقب‌اید که خاری در دلتان ننشیند. مواظب‌اید که آفتی بر جانتان نیفتد.
2. از اوصاف خجستة آدمیان رشدیافته، این است که در همة امور زندگی، اندازه نگه دارند. این اندازه‌نگه‌داشتن در قلمرو هزینه‌های زندگی، نامش «اقتصاد خانواده» است. در معارف اسلامی، از این صفت فرخنده، ستایش بسیار شده است.
3. خساست و بخیل بودن، آن است که دارایی‌های آدمی چنان بر جانش بسته باشد که از آن‌ها در امور ضروری و غیر ضروری هزینه نکند یا به اندازة لازم مصرف نکند. بدتر آنکه از هزینه کردن مال عذاب بکشد، بدهی‌های مالی‌اش را نپردازد، حقوق مردم را ادا نکند و بر خود و خانواده‌اش سخت گیرد. این صفت، در معارف دینی‌مان، شدیداً نکوهش شده است.
4. ول‌خرجی و اسراف نیز، جانب دیگر این قضیه است. همان‌ اندازه که بخل‌ورزی بد است، اسراف و ول‌خرجی نیز نکوهیده است.

یک معیار قرآنی

«عِبادُ الرّحمن ... َالَّذِینَ إِذَا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَلَمْ یَقْتُرُوا وَکَانَ بَیْنَ ذَلِکَ قَوَامًا؛ بندگان ناب خداوند رحمان، آنان‌اند که ... هنگام انفاق و هزینه کردن، نه اسراف و ول‌خرجی می‌کنند و نه خشک‌دست و بخل‌ورزند؛ بلکه میان این دو روش، حد وسط را می‌گیرند».3
اکنون شما خود را با این معیار قرآنی بسنجید و در آنچه بیان کردیم بیندیشید. به این وسیله می‌توانید دریابید از کدام سه دسته هستید:
أ. مقتصد و معتدل؛
ب. خسیس و بخیل؛
ج. اسراف‌کار و ول‌خرج.
خدای رحیم و رحمان یاورتان باد

پی‌نوشت‌ها:
1. سوره ص، آیه 86.
2. نهج‌البلاغه، حکمت 479.
3. فرقان، 67.

علی‌اکبر مظاهری، مجله خانه خوبان، شماره ۱۱۷، آذر۹۷.