در محضر مولای ساجدان (۸)

حق شکم

گزیدۀ رسالۀ حقوق امام سجاد علیه‌السلام

«وَ أَمَّا حَقُّ بَطْنِکَ فَأَنْ لَا تَجْعَلَهُ وِعَاءً لِقَلِیلٍ مِنَ الْحَرَامِ وَ لَا لِکَثِیرٍ وَ أَنْ تَقْتَصِدَ لَهُ فِی الْحَلَالِ وَ لَا تُخْرِجَهُ مِنْ حَدِّ التَّقْوِیَةِ إِلَى حَدِّ التَّهْوِینِ وَ ذَهَابِ الْمُرُوَّةِ فَإِنَّ الشِّبَعَ الْمُنْتَهِیَ بِصَاحِبِهِ إِلَى التُّخَمِ مَکْسَلَةٌ وَ مَثْبَطَةٌ وَ مَقْطَعَةٌ عَنْ کُلِّ بِرٍّ وَ کَرَمٍ وَ إِنَّ الرأی [الرِّیَّ الْمُنْتَهِیَ بِصَاحِبِهِ إِلَى السُّکْرِ مَسْخَفَةٌ وَ مَجْهَلَةٌ وَ مَذْهَبَةٌ لِلْمُرُوَّةِ؛ و اما حق شکمت این است که آن‌ را ظرف کم یا بیش از حرام نکنى و از حلال هم به اندازه‌‏اش بدهى و از حد تقویت به حد شکم‌خوارگى و بی‌مروتى نرسانى و هرگاه گرفتار گرسنگى و تشنگى شد، او را ضبط کنى زیرا سیرى بى‌‏اندازه، شکم را بیاشوبد و کسالت آورد که مایهٔ بازماندن و دورشدن از هر کار نیک و ارجمند است و نوشابه‌‏اى که صاحبش را مست سازد، مایهٔ سبک‌سرى و نادانى و بی‌مروتى است.»

امروزه پزشکان ریشهٔ بسیاری از امراض انسان را در پرخوری و نیز خوردن غذاهای ناسالم و نامتناسب با طبع او می‌دانند. در احادیث زیادی هم به پرهیز از پرخوری تأکید شده است. از جمله اینکه در کتاب میزان‌الحکمه از پیامبر اکرم - صلی‌الله علیه و آله و سلم - نقل شده است: «از خوردن زیادى بپرهیزید، زیرا پرخوری دل را سخت مى‌کند و اعضاى بدن را در اطاعت خدا تنبل مى‌سازد و گوش را از شنیدن پند و اندرز کر مى‌کند.»
یکی از نکته‌های اینکه فرموده‌اند: «صوموا تصحوا؛ روزه بگیرید تا سالم باشد» همین است که کم‌خوری موجب سلامت انسان است.
پرخوری نه‌تنها سلامت، جسم بلکه سلامت روح انسان را نیز به خطر می‌اندازد، چنان‌که در کتاب مستدرک به نقل از پیامبر اکرم - صلی‌ا... علیه و آله و سلم - آمده است: «قلب‌ها را با زیادی غذا و نوشیدنی نَمی‌رانید، زیرا قلب مثل زراعتی است که وقتی زیاد آب بر آن رَود می‌میرد.» از این‌روست که امام سجاد - علیه‌السلام - در توضیح حق شکم فرموده‌اند: «... سیرى بى‌‏اندازه، شکم را بیاشوبد و کسالت آورد که مایهٔ بازماندن و دورشدن از هر کار نیک و ارجمند است... .»

اسراف در هر کاری عاقبتی جز خسران و پشیمانی ندارد، درخصوص خوردن نیز همین‌طور است و اهمیت این موضوع تا جاییست که خداوند در آیه ۳۱ سورهٔ مبارکهٔ اعراف می‌فرماید: «بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید» در این خصوص در کتاب بحارالانوار نقل شده است که امام علی به فرزند خود امام حسن مجتبی علیهماالسلام می‌فرماید: «پسرم! می‌خواهی چهار کلمه به تو بیاموزم که از طب بی‌نیاز شوی؟ بر سر سفره غذا منشین مگر آنکه گرسنه باشی، اگر اشتها داری اقدام به خوردن غذا کن و غذا را خوب بجو و قبل از خوابیدن قضای حاجت کن. اگر این اعمال را انجام دادی، از طب بی‌نیاز می‌شوی.» و فرمود: «در قرآن آیه‌ای هست که تمام طب در آن جمع شده است: «بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید.»

با توجه به آنچه از احادیث ذکر شد، باید گفت که هر عضوی از بدن برای انسان دارای حقی است که طبق فرمودهٔ امام سجاد - علیه‌السلام - رعایت آن واجب است. شکم نیز بر انسان حقی دارد که باید رعایت شود. ضمن اینکه رعایت آن منجر به سلامت جسم و نیز روح انسان خواهد شد.

پس ای خدای مهربان! ما را یاری ده تا قدر همهٔ نعمت‌هایت را بشناسیم و شکر آنها را به جا آوریم و حقشان را رعایت کنیم و به سعادت نایل شویم.

به قلم خانم زهرا نصیری، آموزگار و روزنامه‌نگار
#روزنامه_مردم‌نو