کتاب خوب، آمار طلاق را کاهش می دهد ( مصاحبه ای با «کتاب هفته»، به مناسبت انتشار کتاب «فرهنگ خانواده» )

---

>> مریم مقیمی

جامعه، موجودی زنده است و باید بپذیریم که سالمترین جوامع نیز گاهی به بیماریهایی مبتلا می شوند  و نیاز به بررسی و علاج دارند. در این میان بسیاری از پژوهشگران و محققان علوم اجتماعی به دنبال پیشگیری و واکسینه کردن جامعه  و برخی نیز به فکر درمانند و آنچه که هر دو گروه به آن توجه دارند، چه به عنوان پیشگیری و چه درمان، خانواده و روابط بین اعضای آن است. چه بسا بنای درست خانواده، عینا بنای درست اجتماع  و زنده بودن و بقای جامعه به زنده بودن و استواری خانواده است و شاید به همین دلیل است که متخصصان این حوزه به نوشتن و تالیف کتابهایی اهتمام داشته اند که بایدها و نبایدهای رفتارهای خانوادگی را آموزش دهند و بتوانند با بیان آموزه های دینی در این روابط،  خانواده و جامعه ای سلامت را بنیان نهند.

استاد علی اکبر مظاهری، متولد 4 فروردین... 1337 در اصفهان است. وی سطح خارج تحصیلات حوزوی را در کارنامه خود دارد و تخصصش در فقه و اصول، علوم تربیتی، الهیات و معارف اسلامی است. از مظاهری، که مشاور خانواده و محقق مذهبی است، تا کنون 18 کتاب و 186 مقاله به چاپ رسیده است، وی  از نویسندگانی است که در باره موضوع خانواده تالیفاتی دارد و کتاب فرهنگ خانواده  یکی از چندین کتابی است که در آن این موضوع را مورد بررسی قرار داده است.

این کتاب که بهانه گفتگوی ما  با مظاهری است، درباره بایدها و نبایدهای زندگی خانوادگی است و در آن مهارت‌هایی برای بهتر زیستن همسران و اعضای خانواده بیان شده است. این کتاب، در حقیقت به صورت پلکانی است و اصول آن از بعد از ازدواج شروع می‌شود و تا پایان زندگی این جهان مورد توجه قرار می گیرد.  این کتاب دارای سه بخش است و 30 فصل دارد. بخش اول درباره بایدهای زندگی خانوادگی یعنی مهارت‌ها و ضرورت‌هاست و در واقع نقاط مثبت را بیان می‌کند که شامل هجده فصل است. در بخش دوم به نبایدهای زندگی یعنی آسیب‌ها و آفت‌های زندگی خانواده پرداخته شده و در حقیقت نوعی آسیب‌شناسی و آفت‌زدایی در خانواده است و 8 فصل را شامل می‌شود و بخش سوم آن که درباره دوران کمال است، به مسایل دوره بازنشستگی و کهنسالی می‌پردازد.

 

چاپ نخست "فرهنگ خانواده" را انتشارات نورالزهرا(س) در سال 1393 ، در 528 صفحه و به قیمت 15 هزارتومان در شمارگان 2500 نسخه روانه بازار کرده است.

 

1- تفاوت این کتاب با کتاب‌های دیگری که در این‌باره نوشته می‌شوند چیست؟ آیا جای خالی‌ای را پر می‌کند ؟ و اینکه از چه منظری به موضوع خانواده پرداخته شده؟

مسایل خانواده باید به روز باشد. کتاب‌های 5 سال پیش برای امروز کافی نیستند. مسایل خانواده باید با نگاه نو و با استفاده از منابع گوناگون بررسی شوند. اگر زندگی خانوادگی را به یک استخر تشبیه کنیم، باید آب این استخر زود به زود عوض شود. استخرهایی هستند که از یک طرف آب تازه ‌وارد و از راه دیگر آب‌های قدیمی و کهنه خارج می‌شوند. زندگی خانوادگی اینگونه است و باید به شیوه موجود زنده به آن نگاه و مسایل آن را تازه به تازه بررسی کرد. ما در این کتاب سعی کردیم این وظیفه را انجام دهیم.

 

2- ارزیابی شما از کتاب‌های دینی درباره خانواده چیست؟ نقاط ضعف و قوت آنها را چگونه می‌بینید؟

کتاب‌هایی هستند که خانواده را از منظر دین بررسی کرده‌اند. دربعضی از آن ها فقط از روایات و ‌آیات استفاده شده بدون توضیح و تفسیر؛ مثل کتاب‌های آقای ری‌شهری که فقط آیات و روایات را به تنهایی آورده است و البته ایشان در گزینش روایات مهارت خاصی دارند و کتاب‌هایشان بسیار مفید است. برخی دیگر از آثار، کتاب‌هایی‌اند که مسایل خانواده را از منظر دین می‌بیند و با استفاده از آیات و روایات آن ها را تفسیر کرده و توضیح هم می‌دهند.  در حقیقت جانمایه‌اش را از دین می‌گیرد و با استفاده از دانش روز و تجربه‌های جدید کتاب را سروسامان می‌دهد.

اما گونه دیگری از کتاب‌های خانوادگی هستند که نویسندگانشان قابلیت این را ندارند که درباره مسایل خانواده کتاب بنویسند. البته آیات و روایاتی را هم در کتاب‌شان می‌آورند، اما وجود این آیات و روایات صرفاً دلیل دینی بودن آنها نیست. گاهی در کتابی آیات و روایات هم دیده نمی‌شود اما مفاهیمی را که عنوان می‌کند همان مفاهیم دینی‌است، مثل کتاب‌های شهید مطهری؛ کتاب نظام حقوق زن در اسلام ایشان و کتاب‌های بسیار خوب دیگری که درباره خانواده دارند.  آموزه‌هایی که در کتاب‌های استاد مطهری بیان شده همه برآمده از دین‌اند و جان مایه‌شان دین است.

 

3- نظرتان درباره کتاب‌هایی که از زبان بیگانه به فارسی ترجمه شده و درباره خانواده‌اند چیست؟

دیگران ـ خارجی‌ها ـ بخصوص در مسایل خانواده و از منظر روان‌شناسی و جامعه‌شناسی زحمت بسیاری کشیده‌اند و کتاب‌های خوبی دارند و ما باید از آنها استفاده کنیم و همه را کنار نگذاریم. البته باید توجه داشته باشیم که اگر مسایل بیان شده در آن کتاب‌ها با دیانت و اخلاق ما مطابقت ندارند آن را نشان دهیم. بنابراین نباید باب استفاده از کتاب‌های بیگانه و غیرمسلمان را به روی خود ببندیم. تعادل در استفاده از این کتاب‌ها، خوب است؛ به این معنی که نه همه آن را رد کنیم و نه همه آن را درست بدانیم. باید از دانش و تجربه‌های دیگران استفاده کرد، اما باید به خاطر داشت که فرهنگ و دین‌ ما مسایل درونی خودش را دارد. با این نگاه، آسیبی متوجه ما نخواهد شد.

 

4- مشکلاتی که اکنون در خانواده و به شکل حاد آن در دادگاه‌ها دیده می‌شوند چقدر با تولید و مطالعه کتاب‌های تخصصی در این حوزه (خانواده) قابل حل خواهند بود؟

بسیار زیاد؛ اگر کتاب خوب داشته باشیم و به زوج‌های جوان مهارت‌های نیکوزیستن را آموزش دهیم، بسیاری از طلاق‌ها حذف می‌شوند و از آمار طلاق کاسته خواهد شد. یکی از علت‌های عمده طلاق‌ها این است همسران، به‌ ویژه زوج‌های جوان، بلد نیستند چگونه زندگی کنند. آموزش مسایل زندگی خانوادگی از مسایل مهم است. همانطور که در فنون و علوم دیگر نیاز به آموزش داریم، در مسایل خانواده هم به آموزش نیازمندیم؛ شاید حتی بیشتر از علوم دیگر. کتاب خوب می‌تواند بر فرخندگی‌های زندگی خانوادگی بیافزاید و از بدیهایش بکاهد. البته در کنار کتاب، مشاوره نیز در ساماندهی زندگی خانوادگی بسیار مؤثر است. مشاوره نیکو با مشاوران آگاه، از میزان طلاق به شدت می‌کاهد و اگر مشاور خوب و تعلیمات خوب باشد حدود 80 درصد از آمار طلاق کاهش پیدا خواهد کرد.

 

5- کتاب‌هایی که برپایه مفاهیم و توصیه‌های دینی نوشته می‌شوند، مثل همین کتاب شما، چقدر با علم امروز روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و هنر همگامی یا تقابل دارد؟

هیچ تقابلی ندارد، به ویژه در این کتاب از علم روان‌شناسی استفاده کرده‌ام.

 

6- کتاب‌هایی که با فرهنگ خانواده و آموزش رفتار مناسب زوجین می‌پردازند، باید مناسب چه گروه سنی باشند؛  نوجوانی یا جوانی؟ کارآیی این نوع کتاب‌ها برای چه گروه سنی بیشتر است؟

مهارت‌های زندگی باید قبل از ازدواج و در دوران نوجوانی به صورت ماهرانه و لطیف تعلیم داده شود، اما موضوع مهم این است که پدران و مادران با رفتارهای نیکوی خودشان مهارت‌های خوب زیستن را به فرزندانشان می‌آموزند. جوانان و نوجوانان ما از کودکی نزد پدر و مادر خود خوب زندگی کردن را یاد می‌گیرند و البته از جهت دیگر هم همینطور است و عملکرد رفتار منفی پدر و مادر هم بر فرزندان تأثیرگذار خواهد بود. اگر روابط زن و شوهر نامطلوب باشد فرزندان مهارت‌های خوب زندگی کردن را نخواهند آموخت. بنابراین برای تعلیم مستقیم باید از دوران نوجوانی آغاز کرد و از قبل از ازدواج، اما آموزش غیرمستقیم، از همان دوران کودکی است و پدران و مادران هستند که با رفتار خود به فرزندانشان خوب یا بد زندگی کردن را می‌آموزند.

 

7- بهتر است مفاهیم پرداخته شده در این کتاب‌ها به شکل مکتوب ارائه شوند یا صوتی و دیجیتالی؟

هر سه لازم است؛هم مکتوب، هم صوتی و هم دیجیتال.  اما مکتوب ترجیح دارد. گاهی افرادی هستند که فرصت خواندن یا فرصت استفاده از نوع دیجیتالی آن را ندارند، که البته شکل صوتی برای آنان مفیدتر است. اخیراً کتاب آیین زندگی از دیل کارنگی در 5‌ ـ 6 ساعت در فایل صوتی گنجانده شده و فردی که برای آموزه‌های این کتاب نیاز به 2 ماه مطالعه دارد با گوش دادن به فایل صوتی آن، آموزش‌های لازم را درمی‌یابد. به هر حال ما نیاز به هر سه نوع­ (مکتوب ،صوتی و دیجیتالی) داریم اما مکتوب آن والاتر و بهتر است.

 

8- آیا مخاطبان کتاب‌هایی که براساس باورهای مذهبی نوشته می‌شوند باید حتما دیندار باشند یا مناسب افراد غیرمذهبی هم هستند؟

پرسش بسیار خوبی است. بعضی‌ها می‌پندارند که مسایل اسلام فقط برای مسلمانان است و افراد غیرمسلمان و غیر مذهبی آن را نمی‌پذیرند. من می‌گویم اینطور نیست و این اندیشه‌ای نادرست است. اگر موضوع های دینی، خوب عرضه شوند، هم دینداران از آن استفاده می‌کنند و هم غیرمذهبی‌ها. زیرا جان و فطرت بشر اینگونه است که خوبی‌ها را می‌پذیرد. فطرت انسان الهی است. مخاطبان غیرمذهبی فراوانی داریم که آموزه‌ها و نوشته‌های مذهبی را می‌خوانند.