معنای رنج

نویسنده: مهندس فاطمه کوثر

درست است که انسان در انتخاب برخی از رنج ها نقشی ندارد، اما آنچه را که هرگز نمی شود از انسان گرفت، شیوه برخورد او با رنج است. در این قسمت است که انسان ها از هم متفاوت می شوند و از این روست که رنج هایشان نیز نتایجی گوناگون دارد؛ رنجی که ممکن است کار یک شخص را را به خودکشی برساند، همان رنج، کس دیگری را تا بالاترین درجات انسانی، رشد می دهد. وجه تمایز، فقط در شیوه برخورد آدمیان با رنج است، نه در اصل رنج. 

اما چگونه؟ ...چگونه یک مساله، برای دو فرد، نتایج متفاوتی دارد؟ پاسخ در یافتن معنای رنج است.

 مثالی ساده: ورزشکاری را در نظر آورید که سختی تمرین های سنگین ورزشی را بر خود هموار می کند تا قهرمان شود. اکنون او را مقایسه کنید با بیماری که خود رابه عملیات درمانی دردناک می سپارد  تا بهبود یابد. هر دوی اینان، برای رنجی که می برند، هدفی دارند، و از این روست که نه تنها آن را می پذیرند، بلکه از تحمل آن رضایت دارند؛ و این همان چیزی است که دکتر ویکتور فرانکل در کتاب « انسان در جستجوی معنی» از قول نیچه می گوید: « انسان، اگر چرایی زندگی اش را بداند، با هر چگونگی ای خواهد ساخت.» {1} 

 

گام اول در برخورد با رنج، درک فایده آن و دانستن معنای رنج و پذیرش رضایتمندانه آن است. این گام که برداشته شود، آرامشی از آن حاصل می شود که آدمی، به جای کلافگی و ناامیدی و اعتراض، قادر است سنجیده ترین رفتارها را در واکنش به رنج انتخاب کند.

نتایج این انتخاب ها، همراه با سعه صدری که در پذیرش رنج پیدا کرده، او را رشد می دهد و قدرت می بخشد؛ رشدی که خودش نیز آن را احساس می کند.

به عنوان مثالی از این نتایج رشد دهنده می توان به این نکته اشاره کرد که چون انسان سالم می خواهد و می باید روال طبیعی زندگی اش را، در هر شرایطی طی کند، در مواقع رنج و غم، حتی ممکن است ناخودآگاهانه، یاد بگیرد که چگونه حزن اش را در دلش نگه دارد و شادی اش را در چهره نمایان کند. (که پیامبر اکرم(ص) فرمودند: المومن بشره فی وجهه و حزنه فی قلبه) و این، در ساحت انسانیت، موفقیتی فوق العاده است؛ توانایی بر مدیریت زندگی، در حالت های گوناگون.

 

رنج های هر کس متفاوت و انتخاب هایش در برخورد با رنج ها متنوع است. نمی توان روالی عمومی و نتایجی یکسانی را از پذیرش رنج ها و انتخاب های افراد، نشان داد.

مقصودمان از این مثال ها، روشن کردن احساس و ادر ک عمیقی است که از فواید رنج داریم و می خواهیم آن را به مخاطبمان منتقل کنیم؛ اما یک چیز، در این میان، مشترک است و آن تاثیر نگاه ما به زندگی بر دریافت مان از رنج و پذیرش آن است.

دیدگاه هایمان

دیدگاه ما به زندگی، بر درک و دریافت مان از رنج، تاثیرگذار است؛ اینکه زندگی را چگونه می شناسیم و از آن چه می خواهیم، بر تمامی رفتارهای ما موثر است.

موثرترین بخش این نگاه، درک موقت بودن دنیا و محدود بودن فرصت عمر است. شاید هیچ چیز بیش از این، بر رفتارهای ما موثر نباشد. 

این نگرش، حداقل دو چیز را در انسان فعال می کند: 

 

یکم: «این نیز می گذرد». این نوع تفکر به حراحات های روحی انسان التیام می بخشد و امید او را افزایش می دهد؛ که رنج اش پایانی دارد و گذر زمان، او را به پایان دشواری نزدیک تر می کند.

 

دوم: به دلیل محدود بودن فرصت عمر، انسان دارای فطرت سالم، تلاش می کند بهترین ها را انجام دهد؛ پس رنج اش را فرصت رشدش می داند و از آن بهره می برد.

در این باره، داستانی شنیده ام که نقل اش را مفید می دانم: پیغمبر اکرم - صلی الله علیه آله - یتیمی را سرپرستی می کردند که بسیار بدخلق بود. وقتی به بزرگسالی رسید و مستقل شد، از پیش ایشان رفت. آن حضرت بر رفتن او می گریستند. وقتی علت گریه ایشان را  پرسیدند، فرمودند: «(صبر بر) بدخلقی او سبب رشد من بود.» 

البته اینکه انسان رنج اش را فرصتی برای حرکت به سوی کمال بداند، بستگی به هدف غایی اش در زندگی دارد. به عبارت واضح تر، می بایست رنج برای انسان معنایی، یا بهتر بگویم، فایده ای داشته باشد که با انگیزه آن، رنج را بر خود هموار کند.  

مثلا، برای انسان هایی که به عوالم پس از مرگ و حیات جاویدان بشر، معتقدند؛ هدف غایی آنچنان قوی است که کاملا می تواند انگیزه بخش باشد. حتی برای افرادی که مرگ را پایان زندگی بشر می دانند، پایان پذیر بودن عمر، تلنگری است برای اینکه فرصت خود راغنیمت شمارند و خاطرات خوبی از خود برای دیگران باقی بگذارند. 

 

    {ادامه دارد}

 

---

1- انسان در جسجوی معنا- دکتر ویکتور فرانکل