کنترل خشم

مشاوره اخلاقی - روان‌شناسی

پرسش

آقا یا خانمی پرسیده‌اند:
چه راه‌هایی برای کنترل خشم وجود دارد؟ لطفاً راهنمایی کنید.

پاسخ ما

تحلیل مسأله:
خشم، از ویژگی‌هایی است که، از سر حکمت، در آفرینش انسان لحاظ شده‌است. خداوند حکیم، آدمی ‌را «خشم‌دار» آفریده‌ است. این صفت، مانند غیرت و شجاعت است که ‌از اوصاف کمالی انسان‌اند. پیامبران نیز خشم داشته‌اند. خشم، «صفت کمال» است؛ آن کسی که خشم ندارد، ناقص است و یکی از اوصاف انسانی را ندارد، که ‌البته چنین کسی یافت نمی‌شود.
یکی از فایده‌های خشم، در مقابله با دشمن آشکار می‌شود؛ خشم، شجاعت و شهامت آدمی‌ را برمی‌انگیزد و افزون می‌کند.

خشم مثبت، خشم منفی

خشم مثبت همان است که در بالا بیان شد؛ که در ردیف غیرت و شجاعت است. خشم مثبت آن است که عقل بر آن فرمان براند و در میدان عقل، جَوَلان دهد و کرداری خردمندانه و البته شجاعانه را باعث شود؛ اما خشم منفی آن است که نابجا به جوش آید و زمام خود را از کف عقل بیرون کشد و آدمی‌ را از مدار خردمندی درآورد و کرداری نابخردانه و ظالمانه را باعث شود.
خشم مثبت، صفت و حالتی عاقلانه و شجاعانه ‌است و نتیجه‌ای نیکو دارد؛ اما خشم منفی، صفت و حالتی نابخردانه و دیوانه‌گونه ‌است و خرابی و پشیمانی به‌جا می‌گذارد.
خشم مثبت، نشانه سلامت جان و روان است و خشم منفی، نشانه ناسلامتی اعصاب و روان و یک «اختلال روانی» است.
پس، برای خشم مثبت:
جهان چون زلف و خط و خال و ابروست/ که هر چیزی به‌جای خویش نیکوست (شیخ محمود شبستری، گلشن راز)
و برای خشم منفی:
وقت خشم و وقت شهوت، مرد کو؟/ طالب مردی چنینم کو به کو (مولوی، مثنوی)

اما راهکارهای کنترل خشم منفی:
1. باعث‌های خشم را حذف کنید.
چه چیزهایی شما را خشمگین می‌کند؟ آن‌ها را از زندگی‌تان حذف کنید.
2. از محل خشم فاصله بگیرید.
هرگاه خشم به سراغتان آمد، از آن مکان و موقعیت، فاصله بگیرید. ماندن در محل و میدان‌دادن به عوامل خشم‌انگیز، باعث افزایش خشم می‌شود و اختیار را از کف اراده‌تان می‌رباید. پس، زود تغییر مکان و موقعیت دهید و از خشمگاه بگریزید.
3. یاد خدا کنید و ذکر بگویید.
هنگام خشم، خدا را و نظارت او را به یاد آورید. آن‎گاه ‎ذکر خدا بگویید؛ هر ذکری که دوست دارید؛ عربی، فارسی، دعا، قرآن. برای نمونه: «لا اله‌ الّا اللّه»، «لا حول و لا قوة الّا باللّه»، «آمنا بالله و رسوله و لا حول و لا قوه‌الا بالله» با تمرکز ذهن و دل و با توجه به معانی آن‌ها. نیز صلوات بفرستید. هر ذکر و آیه و دعایی را که بیشتر دوست دارید و به دلتان می‌نشیند، همان را بگویید و بخوانید. این راهکار، در کنترل خشم، بسیار مؤثر است.
4. ورزش کنید.
ورزش، در آرامش اعصاب و روان و کاستن از خشم منفی، بسیار اثرگذار است.
5. به مشاوری دانا و توانا مراجعه کنید.
خشم منفی، یک اختلال عصبی و روانی است. مشاور دانا و توانا، کمکی نیکو است برای درمان این اختلال. حتی اگر او شما را به پزشک ارجاع داد، بپذیرید و مقاومت نکنید.
خداوند سبحان، مددکارتان باد.

علی‌اکبر مظاهری، مجله خانه خوبان، شماره ۱۰۳.

https://sapp.ir/mazaheriesfahani_ir