اعتدال در پرداختن به خانواده
اعتدال در پرداختن به خانواده
پژوهنده: جناب حیدر محمدقاسم نژادملکی؛ استاد دانشگاه
و قَالَ (علیه‌السلام) لِبَعْضِ أَصْحَابِهِ:
لَا تَجْعَلَنَّ أَکْثَرَ شُغُلِکَ بِأَهْلِکَ وَ وَلَدِکَ؛ فَإِنْ یَکُنْ أَهْلُکَ وَ وَلَدُکَ أَوْلِیَاءَ اللَّهِ، فَإِنَّ اللَّهَ لَا یُضِیعُ أَوْلِیَاءَهُ؛ وَ إِنْ یَکُونُوا أَعْدَاءَ اللَّهِ، فَمَا هَمُّکَ وَ شُغُلُکَ بِأَعْدَاءِ اللَّهِ. (نهج‌البلاغه، حکمت ۳۵۴)
امام امیرمؤمنان - علیه‌السلام - در این گفتار حکیمانه، براى جلوگیرى از حرص حریصان و نیز رفع نگرانی‌های نابه‌جای برخی پدران و مادران، به یکی از یاران خود چنین فرمود:
بیشترین دل‌مشغولى خود را به خانواده و فرزندان (و تأمین زندگى آنان) اختصاص مده، زیرا اگر آنان از دوستان خدا باشند، خدا دوستان خود را رها نمی‌کند. و اگر از دشمنان خدا هستند، چرا همّ خود را مصروف دشمنان خدا می‌کنى؟!؛
«لاَتَجْعَلَنَّ أَکْثَرَ شُغْلِکَ بِأَهْلِکَ وَوَلَدِکَ؛ فَإِنْ یَکُنْ أَهْلُکَ وَوَلَدُکَ أَوْلِیَاءَ اللّهِ، فَإِنَّ آللّهَ لاَ یُضِیعُ أَوْلِیَاءَهُ، وَإِنْ یَکُونُوا أَعْدَاءَ اللّهِ، فَمَا هَمُّکَ وَشُغْلُکَ بِأَعْدَاءِ اللّهِ؟!»
بعید نیست مخاطب امام علیه‌السلام فردى باشد که پیوسته به دنبال گردآورى ثروت و تأمین زندگى خانوادهٔ خود و نیز نگران ایشان بوده و به وظایف دیگر خویش اهمیتى نمى‌داده است. ازاین‌رو، امام علیه‌السلام با این تقسیم دوگانه‌اى که بیان فرموده او را از این کار بازمی‌دارد و به او توصیه می‌کند که بیش از حد در این راه تلاش مکن و به فکر خویشتن و زندگى سراى دیگر نیز باش.
روشن است که وضعیت از دو حال بیرون نیست: یا همسر و فرزند انسان از دوستان خدا هستند و تکیه بر لطف پروردگار دارند و خدا هم آنان را محروم نمى‌‌کند. قرآن مجید مى‌فرماید: «أَلَیْسَ اللهُ بِکَافٍ عَبْدَهُ؛ آیا خداوند براى بنده‌اش کافى نیست؟!»
در جاى دیگر مى‌فرماید: «وَمَنْ یَتَّقِ اللهَ یَجْعَلْ لَّهُ مَخْرَجآ وَیَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لاَ یَحْتَسِبُ وَمَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللهِ فَهُوَ حَسْبُهُ؛ و هرکس تقواى الهى پیشه کند، خداوند راه نجاتى براى او فراهم مى‌کند و او را از جایى که گمان ندارد روزى مى دهد، و هرکس بر خدا توکّل کند، کفایت امرش را خواهد کرد (و کارش را سامان مى‌بخشد)».
و اما اگر همسر و فرزند آدمی، در صف دشمنان خدا باشند، چرا انسان تمام وقت وفکر خود را صرف تأمین زندگى آینده آن‌ها کند؟
بسیارند کسانى که به سبب عواطف افراطى، حتى وسایل و ابزار گناه فرزندان خود را فراهم مى کنند و از این طریق، در گناه آن‌ها شریک می‌شوند. و از آن بدتر اینکه گاه این عواطف افراطى سبب مى‌شود که در کسب مال نیز ملاحظه حلال و حرام را نکنند و از هر راه ممکن به جمع مال بپردازند. در این‌گونه از موارد، اگر فرزند، صالح باشد و خبر از کار پدر نداشته باشد، تصرفات او بعد از مرگ پدر در آن اموال، شرعآ مجاز است؛ لذتش را او مى‌برد و عقوبتش را پدر مى‌کشد.
در حدیثى که علامهٔ مجلسى، در بحارالانوار آورده مى‌خوانیم: یکى از دوستان امیرمؤمنان علیه‌السلام از او تقاضاى مالى کرد. حضرت فرمود: بگذار سهم خود را از بیت المال دریافت دارم، با تو تقسیم مى‌کنم. عرض کرد: این مقدار براى من کافى نیست (و چون مرد دنیاپرستى بود و از بذل و بخشش بى‌حساب و کتاب معاویه خبر داشت) به سوى معاویه رفت. معاویه مال فراوانى به او داد. او نامه‌اى براى امیرمؤمنان على علیه‌السلام نوشت و حضرت را از این ماجرا باخبر کرد. (در واقع مى‌خواست بگوید: شما به تقاضاى من ترتیب اثر ندادید، دشمن شما انجام داد) امام علیه‌السلام در پاسخ نامهٔ او چنین مرقوم فرمود: اما بعد از حمد و ثناى الاهى، مالى که در دست توست، پیش از آن در دست دیگران بوده و بعد از تو نیز به دست دیگران مى‌رسد. چیزى نصیب تو مى‌شود که براى آخرت خود ذخیره کرده باشى. تو باید خود را بر نیازمندترین فرزندان خود مقدم دارى. سپس فرمود: «فَإِنَّمَا أَنْتَ جَامِعٌ لاَِحَدِ رَجُلَینِ؛ إِمَّا رَجُلٍ عَمِلَ فِیهِ بِطَاعَةِ اللَّهِ فَسَعِدَ بِمَا شَقِیتَ وَ إِمَّا رَجُلٍ عَمِلَ فِیهِ بِمَعْصِیةِ اللَّهِ فَشَقِى بِمَا جَمَعْتَ لَهُ وَلَیسَ مِنْ هَذَینِ أَحَدٌ بِأَهْلٍ أَنْ تُوْثِرَهُ عَلَى نَفْسِکَ...؛ زیرا تو براى یکى از دو کس اموال را جمع مى‌کنى (و بعد از خود مى‌گذارى)؛ یا کسى که با آن به اطاعت خدا مى‌پردازد، در این صورت او سعادتمند شده و تو محروم و بدبخت، و یا کسى است که با آن معصیت الهى مى‌کند و او با اموالى که تو جمع کرده‌اى شقاوتمند مى‌شود. هیچ‌یک از این دو صلاحیت ندارند که او را بر خود مقدم دارى...»
{ادامه دارد}
۱۴ آذر ۱۴۰۱
🌐 http://zil.ink/mazaheriesfahani?v=1
- ۰۱/۰۹/۱۹