«در دامان خدا پناه گیریم!»

«در دامان خدا پناه گیریم!» اخلاق و خانواده از منظر قرآن و اهل بیت(ع)/ نوشتاری از استاد علی اکبر مظاهری – بخش چهارم

شفقنا هر روز ماه مبارک رمضان را با هدیه‌ای از بوستان خجسته قرآن و اهل بیت(ع) با موضوع مهم «اخلاق و خانواده» به قلم حجت الاسلام و المسلمین علی اکبر مظاهری استاد اخلاق و خانواده، مهمان خانه و خانواده‌ ها خواهد بود. انتقادات و پیشنهادات مخاطبین به استاد علی اکبر مظاهری منتقل خواهد شد و آقای مظاهری پاسخگوی سوالات احتمالی مخاطبان عزیز خواهد بود.

استاد مظاهری در بخش چهارم نوشتاری که در اختیار شفقنا قرار داده، آورده است:

پرسشی از جوانی پاکی‌خواه

جوانی پرسیده است: هرچه سعی می‌کنم نمی‌توانم نفس اماره‌ام را کنترل کنم. فکر و قلبم درگیر افکار پلید است و مرا تا سر حد – نعوذ بالله – آن معصیت بزرگ می‌کشاند و مدام عذابم می‌دهد. لطفاً راه نجاتش را برایم توضیح دهید.

تحلیل مسئله

استمناء و خودارضایی، نارواست. اگر هیچ دلیلی بر ناروایی آن نداشتیم – که داریم – همین که در تعالیم دینی، ممنوع شده، کافی است که آن را ناروا بشماریم. البته، بسیاری از دانشمندان غیر مسلمان، اما باانصاف نیز آن را ناروا شمرده‌اند.

پاسخ و راهکارهای عملی

درود بر شما که چنین پاکی‌خواه هستید! سلام فرشتگان بر شما که این‌گونه تقواپیشه‌اید! رحمت خدا بر شما که جان و وجدانتان این‌چنین بیدار و هشداردهنده است.

اکنون چنین کنید:

۱. ازدواج کنید
چارهٔ اصلی کار، ازدواج است. برای ازدواجتان جهاد کنید و برای پاک‌ماندنتان مبارزه نمایید. به فرمودهٔ امام علی(ع):
«مَا اَلمُجاهِدُ الشَّهیدُ فی سَبیلِ الله بِأَعظَمَ أَجراً مِمَّنْ قَدَرَ فَعَفَّ لَکادَ العَفیفُ أَنْ یَکونَ مَلَکاً مِنَ المَلائکَهِ؛ [۱]
پاداش مجاهد شهید در راه خدا، برتر نیست از پاداش آن کس که بتواند گناه کند، اما عفت ورزد. آدم عفیف پاکدامن چونان فرشتگان است.»
هرچه در این راه بکوشید، ارزش دارد. می‌دانم سخت است، اما باید کوشید:
دوست دارد یار این آشفتگی
کوشش بیهوده به از خفتگی [۲]
در کتاب جوانان و انتخاب همسر و کتاب دختران و انتخاب همسر، راهکارهایی برای عبور از موانع راه ازدواج و انجام به‌هنگام آن نوشته‌ایم. بخوانید که حتماً مؤثر است. ان شاءالله!

۲. ایمان و تقوایتان را تقویت کنید
ایمان مذهبی از قوی‌ترین عوامل پیشگیری از همهٔ پلیدی‌هاست. آن کس که خدا را همیشه شاهد کردار خود بداند، به آلودگی‌ها کمتر تن می‌دهد.
این سخن امیر تقواپیشگان، امام علی(ع)، بسیار دلنشین و هشداردهنده است:
«إتَّقوا مَعاصِی الله فِی الخَلَواتِ فَإِنَّ الشّاهِدَ هُوَ الحاکِمُ؛ [۳]
از معصیت‌های خدا در خلوتگاه‌ها شرم و پرهیز کنید، زیرا او که شاهد است، همو قاضی و حاکم است.»
وقتی شاهد و قاضی هر دو و هم‌زمان ناظر باشند، بعید است جرمی صورت پذیرد و مجرمی جنایتی کند؛ مگر آن‌که مجرم، از آن دو، چندان پروایی نداشته باشد.
این آیه دل را می‌لرزاند:
«أَلَمْ یَعْلَمْ بِأَنَّ اللهَ یَریٰ؛ [۴]
مگر نمی‌داند که خدا می‌بیند؟»
یکی از عواملی که معصومان(ع) را معصوم و مصون می‌دارد، این است که همواره خدا را ناظر خود می‌دانند. ایشان نه فقط از ترس خدا گناه نمی‌کنند، بلکه از خدا شرم دارند.
برای تقویت ایمان و تقوایتان چنین کنید:

الف) عبادت کنید
عبادت‌هایتان را جاندارتر کنید. در عبادت توجهتان به خدا باشد. در نماز حضور قلب داشته باشید. نماز شب بخوانید؛ اگرچه سه رکعت آخر باشد، شفع و وتر و حتی یک رکعت آخر؛ وتر.

ب) کتاب‌های اخلاقی و عرفانی بخوانید
مطالعهٔ کتاب‌های اخلاقی و عرفانی، تأثیری شگرف در رشد ایمان و تقوا دارد. کتاب‌هایی بخوانید که بدانید نویسندگان آن‌ها باایمان و تقوامدار هستند.
برای نمونه، آثار نوشتاری و گفتاری استاد شهید مطهری و شهید دستغیب بسیار خوب و مؤثرند. آثار شهید مطهری موضوع‌بندی شده است؛ اخلاقیات ایشان را بخوانید. در آثار شهید دستغیب، گناهان کبیره مفیدترین است، به‌ویژه که در این کتاب، استمنا و خودارضایی مطرح شده است. از بهترین آثار دینی دربارهٔ استمنا، همین کتاب است.

ج) با مؤمنان و تقواپیشگان مصاحبت کنید
معاشرت با پاکان در جان آدمی تأثیری نیکو دارد.

د) از ناپاکان دوری کنید
همان‌گونه که هم‌نشینی با پاکان، جان را صفا می‌دهد، رفاقت با ناپاکان، روان را آلوده می‌کند. در انتخاب رفیق و در هم‌نشینی با اشخاص، سخت‌گیر و اندیشناک باشید.

هـ) قرآن و حدیث بخوانید
هر روز دست کم یک صفحه قرآن و یک حدیث اخلاقی بخوانید و در معانی آن‌ها دقت کنید. از سوره‌ها و احادیث کوتاه شروع کنید و به‌تدریج گسترش دهید.

و) با خدا مناجات کنید
در دعا و مناجات، با خدا صمیمی باشید. با او بی‌تکلف سخن بگویید. دعاها و مناجات‌هایی را بخوانید که دوست دارید. در معانی آن‌ها دقت کنید. برخی از مناجات‌ها و دعاها به‌گونه‌ای است که شایسته است همیشه و به تکرار خوانده شوند، مانند مناجات «خمس عشر» و مناجات «شعبانیه».

۳. ورزش کنید
ورزش عاملی چندمنظوره برای مبارزه با این آفت است:
الف) ورزش، بخشی از انرژی‌های زاید را – که در تحریک جنسی مؤثر است – مصرف می‌کند؛
ب) ورزش، بخشی از اوقات بیکاری و بیهودگی را – که عاملی برای ولنگاری است – می‌زداید؛
ج) ورزش، بخشی از افکار ولنگار و گناه‌آلود را می‌زداید؛
د) ورزش، روح فتوت و بزرگواری را در آدمی، چالاک می‌کند. جان بزرگوار، کمتر دچار آلودگی می‌شود؛
هـ) ورزش، تفریحی است نشاط‌آور که در بالندگی اخلاق اثرگذار است؛
و) ورزش، بخشی از افسردگی و در خود فرورفتگی را – که از عوامل انحطاط و انحراف است – می‌برد و شادابی و بالندگی را – که از عوامل رشد اخلاقی است – جایگزین آن می‌کند.
البته، ورزش‌هایی را انتخاب کنید که هم در دسترس و همیشگی، و هم مورد علاقهٔ شما باشد تا از آن‌ها لذت ببرید.

۴. بیکار نمانید
بیکاری باعث ولنگاری است و بسیاری از مفسده‌ها محصول بیکاری است. از این رو، همهٔ اوقات خود را با کارهای مفیدی که به آن‌ها علاقه‌مندید، پر کنید. بهتر است کارهایی انجام دهید که نیازمند صرف انرژی و تمرکز فکر باشد.

۵. از تنهایی بپرهیزید
افکار و اعمال آلوده در هنگام تنهایی، بیشتر آدمی را درگیر می‌کند و او را به سوی خود می‌کشاند. اگر در جایی تنها بودید و احساس کردید وسوسه‌های آلوده به سراغتان می‌آیند، فوری آن محل را ترک کنید و به جایی بروید که نشود آن گناه را انجام داد.

۶. از عوامل شهوت‌انگیز بپرهیزید
از هرچه باعث تحریک جنسی می‌شود، باید پرهیز کرد.
الف) چشم‌چرانی؛ چشم که ببیند، دل می‌خواهد و دل که بخواهد، اقدام می‌شود.
«ز دست دیده و دل، هر دو فریاد». [۵]
«کَم مِن نَظْرَهٍ أَوْرَثَتْ حَسْرَهً طَویلَهً؛ [۶]
چه‌بسا دیدنی که حسرتی طولانی به جای می‌گذارد.»
ب) دیدن فیلم‌ها و عکس‌های شهوت‌انگیز؛
ج) خواندن و شنیدن مطالب تحریک‌آمیز؛
د) معاشرت با نامحرمان؛ این عامل از عوامل دانه‌درشت است که هرگز نباید خود را از گزند آن در امان بدانید؛ چنان‌که حضرت یوسف(ع) در مواجهه با زنان مصری به خدا گفت:
«إنْ لا تَصْرِف عَنّی کَیْدَهُنَّ أَصْبُ إِلَیْهِنَّ وَ أَکُن مِنَ الجاهِلینَ؛ [۷]
اگر تو مرا از حیلهٔ آنان منصرف نکنی، به آنان تمایل پیدا می‌کنم و از نادانان می‌شوم.»
هـ) تخیل دربارهٔ مسائل شهوت‌انگیز. تخیل درمورد این مسائل، مقدمه و ورودگاهی برای افتادن در دام بلاست. کنترل اندیشه در ابتدا سخت است، اما با تمرین، آسان می‌شود.

۷. رژیم غذایی مناسب داشته باشید
در این‌جا منظور از رژیم غذایی، رژیم لاغری نیست، بلکه برنامه‌ای برای کنترل شهوت جنسی است. برخی از غذاها تحریک‌کننده و افزایندهٔ میل جنسی، برخی دیگر آرام‌کننده و بعضی کاهندهٔ امیال شهوانی است.
تا ازدواج نکرده‌اید، از تحریک‌کننده‌ها و افزاینده‌ها بپرهیزید و از آرام‌کننده‌ها استفاده کنید. البته، پرخوری – هر غذایی که باشد – تحریک‌کننده و افزاینده است، پس پرخوری نکنید.
در این‌باره از متخصص تغذیه کمک بخواهید.

۸. روزهٔ هفتگی بگیرید
چه خوب است که هر هفته، یکی دو روز، روزه بگیرید. روزه در دوشنبه‌ها و پنج‌شنبه‌ها مستحب است. البته، در روزهای دیگر نیز خوب است. اگر روزهٔ قضا بر عهده دارید، می‌توانید آن‌ها را نیت کنید. از این عبادت، در مسیر سلامت و عفت، بهره ببرید.

۹. هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی کنید
آدمی باید برای اوقات خود؛ اوقات روزانن، ماهانه، سالانه و همهٔ عمر، برنامه‌ها و هدف‌های ارجمند داشته باشد. بی‌هدفی، بیهودگی را در پی دارد.
ابتدا برنامه‌های کوتاه‌مدت و سپس بلندمدت برای خود مشخص نمایید و هیچ زمانی از زمان‌های عمرتان را بی‌هدف رها نکنید.
هدفمندبودن و خود را پایبند به اهداف‌کردن و برای رسیدن به آن‌ها کوشیدن، انسان را رشید می‌کند و مجال چندانی برای هرزه‌اندیشی و بیهوده‌کاری باقی نمی‌گذارد.

۱۰. از واعظان تقواپیشه موعظه بگیرید
موعظه بر جان آدمی تأثیری نیکو می‌گذارد. هیچ‌کس از شنیدن موعظه، بی‌نیاز نیست، حتی معصومان. در آموزه‌های دینی‌مان آمده است:
پیامبر اکرم(ص) از جبرئیل موعظه می‌طلبید. نیز، امیرمؤمنان(ع) از برخی صحابیان ناب خویش موعظه طلب می‌کرد.
امام صادق(ع) فرمودند:
«قالَ رَسولَ الله صَلَّی‌ اللهُ عَلَیهِ وَ الِهِ وَ سَلَّم لِجِبرَئیلَ عِظْنی فَقالَ یا مُحَمَّد…؛ [۸]
پیامبر(ص) به جبرئیل فرمودند: مرا موعظه کن! جبرئیل گفت: ای محمد…»
هیچ فردی از موعظه بی‌نیاز نیست. ممکن است فردی از تعلیم شخص دیگری بی‌نیاز باشد، اما از موعظهٔ او بی‌نیاز نیست، زیرا دانستن، یک مطلب است و متذکر شدن و تحت تأثیر تلقین یک نفر واعظ مؤمن متقی قرارگرفتن، مطلب دیگر است. می‌گویند: علی(ع) به یکی از اصحابش می‌فرمود: عِظْنی؛ مرا موعظه کن! و می‌فرمود: در شنیدن، اثری هست که در دانستن نیست. [۹]
شاید یافتن موعظه‌گر باتقوا دشوار باشد، اما ناممکن نیست. اگر بجویید، می‌یابید.
سایهٔ حق بر سـر بنده بود
عاقبت جوینده یابنده بود [۱۰]

«مَنِ اِسْتَدامَ قَرْعَ البابِ وَ لَجَّ وَلَجَ؛ [۱۱]
آن‌کس که دری را به دوام بکوبد، باز می‌شود.»
شنیدن موعظهٔ حضوری تأثیر بهتری دارد، اما علاوه بر آن، در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی نیز گفتارهای موعظه‌ای بسیار است که می‌توان به آسانی از آن‌ها بهره برد.
مثلاً درس‌های تفسیر قرآن، نهج‌البلاغه و اخلاق آیه‌الله جوادی آملی، بسیار مفید است. «مؤسسهٔ اسراء» آن‌ها را مهیا می‌کند. چند کانال و سایت اینترنتی از ایشان موجود و در دسترس است.

۱۱. با مشاوری روان‌شناس و متدین مشاوره کنید
مراجعه به مشاور و روان‌شناس به دو دلیل، لازم است:
الف) خودارضایی، به روان و اعصاب آدمی لطمه می‌زند؛
ب) یکی از عوامل دانه‌درشت خودارضایی، آشفتگی روانی است.
مشاور دانا و توانا کمک خوبی در مسیر ایجاد اعتدال و آرامش روانی است.
اگر مشاورتان تجویز کرد نزد روان‌پزشک بروید، حتماً به تجویز و توصیهٔ او عمل کنید. چنانچه روان‌پزشک دارو تجویز کرد، حتماً مصرف نمایید و به بهانهٔ عوارض جانبی، در برابر دارودرمانی مقاومت نکنید. عوارض جانبی دارویی، مخصوص داروهای اعصاب و روان نیست، بلکه همهٔ داروها در کنار فایده‌های بسیار، عوارض اندکی نیز دارند که ما به دلیل بیشتر بودن فایده‌هاشان، بر زیانش چشم می‌پوشیم و این یک محاسبهٔ عاقلانه است.

۱۲. با خدا پیمان ببندید
با این‌که ارادهٔ آدمی نیرویی مقتدر است و می‌تواند انسان را در انجام کارهای بزرگ یاری کند، اما در پاره‌ای از عرصه‌ها، به دلایلی زانو می‌زند و ابراز ناتوانی می‌کند. در این هنگامه‌ها باید به یاری‌اش شتافت؛ ضعف‌هایش را شناخت و درمان کرد و نیازهایش را برآورد و آن را سر پا کرد و نگذاشت زمین‌گیر شود.
یکی از عرصه‌هایی که ممکن است اراده در آن اظهار ناتوانی کند و نتواند قلمرو مدیریت خود را نیکو اداره نماید، عرصهٔ طغیان شهوت جنسی است. در این هنگامهٔ آشوبناک، باید نیروهای کمک‌کار به میدان آیند و اراده را تقویت کنند.
از بهترین کارافزارها در تقویت اراده، «پیمان‌بستن با خداوند» است.
برای یاری اراده، در پیشگیری از استمنا و‌ خودارضایی چنین کنید:
با خدا پیمان ببندید که تا فلان زمان، مثلاً تا ظهر جمعهٔ آینده استمنا نکنید.
این پیمان باید بر مبنای موازین شرعی باشد که پایبندی به آن واجب شود و نقض آن حرام و کفاره‌آور باشد؛ مثلاً بگویید: والله من از حالا تا ظهر جمعهٔ آینده استمنا نمی‌کنم.
(برای مطالعهٔ بیشتر دربارهٔ پیمان‌بستن با خدا، به رساله‌های توضیح‌المسائل مراجعه کنید.).
در ابتدا، زمان پیمان را کوتاه بگیرید تا از عهدهٔ انجام آن برآیید؛ یک‌روزه، سه‌روزه و یک‌هفته‌ای. سپس اندک‌اندک پیمان را طولانی کنید؛ یک‌ماهه و سه‌ماهه و آن‌گاه طولانی‌تر کنید؛ شش‌ماهه و یک‌ساله. این کار را ادامه دهید تا آن‌که دیگر از شر آن نجات یابید و در همهٔ عمر، پاک بمانید. ان‌شاالله!

۱۳. توبه کنید
توبه یک واجب فوری است. هر گاه آدمی به گناهی آلوده شد، واجب است که فوری توبه کند و با بازگشت به دامان پر مهر خداوند مهربان، جان خود را از آلودگی پاک نماید.
آغوش خدا همیشه به روی آدمی گشوده است. هر گاه انسان توبه کند و دست از بدکاری بشوید، پاک می‌شود و گویا گناهی نکرده است. به فرمودهٔ پیامبر اکرم(ص):
«التّائبُ مِنَ الذَّنبِ کَمَنْ لا ذَنبَ لَهُ؛ [۱۲]
توبه‌کننده از گناه، چونان کسی است که گناه ندارد.»
توبه، جان را صفا می‌دهد، خدا را خشنود می‌کند، انسان را به نیکی‌ها ترغیب می‌نماید و از بدی‌ها بیزار می‌کند.
هرگز نباید از سنگینی گناه خود ناامید شد، بلکه باید به بخشندگی خدای رحمان امید بست. خدای سبحان به بازگشت بندگان شوق دارد. هر گناهی – هرچه بزرگ باشد – در برابر بخشندگی او کوچک است. پس در همین لحظه توبه کنید و زنگار استمنا را از جان خود بزدایید و دیگر هرگز جان زلالتان را به لجن گناه، آلوده نکنید. همین الآن با عزمی جزم، توبه کنید، نه فردا:
هین مگو فردا که فرداها گذشت
تـا بــه کلّی نـگـذرد ایـام کشــت [۱۳]

نگویید: جانم چنان آلوده است که از خدا شرمسارم و روی رفتن به بارگاه او را ندارم، زیرا او بنده‌نواز و کریم است:
تو مگو ما را بدان شه بار نیست
با ک‍ـریـمان کارها دشـوار نیست [۱۴]

پی‌نوشت‌ها:
۱: نهج‌البلاغه، حکمت۴۷۴.
۲: مولوی، مثنوی.
۳: نهج‌البلاغه، حکمت۳۲۴.
۴:علق، آیهٔ۱۴.
۵: باباطاهر.
۶: حر عاملی، وسائل‌الشیعه، ج۲۰، ص۱۹۰.
۷: یوسف، آیهٔ۳۳.
۸: محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۸۴، ص۱۴۱.
۹: مرتضی مطهری، ده گفتار، ص۲۶۵.
۱۰: مولوی، مثنوی معنوی.
۱۱: تمیمی‌آمدی، غررالحکم، ج۱، ص۶۶۵.
۱۲: میرزاحسین نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۱۲۶.
۱۳: مولوی، مثنوی معنوی.
۱۴: همان