تکامل تدریجی

دو نکتهٔ تربیتی 

اشاره:
پس از نشر مشاوره‌ٔ تربیتی اخیر (من و سؤال‌هایم، در تاریخ ۱ تیر ۹۸)، پیامی از خانم دکتر انیس نیشابوری رسید.

بخوانیم:
«... در پُست تربیتی اخیر کانال از زبان مشاور، نکاتی دربارهٔ تربیت فرزند به یک خانم گفته بودید که ‌خواستم بگویم نمی‌توانم میزان احساسم را از حلاوت این دو نکته بیان کنم:
"اول: نگران نباشید. در حال نگرانی، نمی‌توانید درست فکر کنید و راه‌حل پیدا کنید.
دوم: حال افراد، تطوّر دارد. کودک در حال تکامل تدریجی است."
واقعاً همین‌طور است. درستی و وزانت این دو نکته را از بُن جان، تصدیق می‌کنم.»

۸ تیر ۹۸

حاج‌آخوند

حاج‌آخوند، همچنان جاری است

... بعد از درگذشت حاج‌آخوند، در آذرماه سال ۱۳۵۲، آقاسید شاهنامه‌خوان، که ۷۷ ساله بود، قامتش خمید، کم‌حرف و محزون، گوشه‌گیر و زمین‌گیر شد.
چهلم حاج‌آخوند، آقاسید، به‌ اصرار اوسّامحمد، خواسته بود در مسجد صحبت کند. آقاسید، گرچه نزار و ناتوان بود، پذیرفته بود. گفته بود:
«حاج‌آخوند ۱۴ سال از من کوچکتر بود. انصاف نبود او برود و من بمانم. یادتان است روز عاشورا، حاج آخوند، گاهی این تک‌بیت را با آواز می‌خواند، شش‌دانگ می‌خواند. صدایش مثل پولاد و ابریشم و آب بود، آبی که به جان ما آتش می‌زد:
در رفتن جان از بدن، گویند هر نوعی سخن
من خود به چشم خویشتن، دیدم که جانم می‌رود
حاج‌آخوند جان من بود. روح من بود، روحه روحی و روحی روحه! ما دو، جان در یک تن بودیم. معنی زندگیم بود. من شاهنامه‌خوان بودم و او فردوسی من بود…»
بعد از این جمله، آقاسید ضعف کرده بود. سخنش ناتمام مانده بود. مدهوش شده بود.
از طریق عمونبی یا محسن، پسر حاج‌آخوند، گهگاه احوالش را می‌پرسیدم. روزی محسن به خانه‌مان رفته بود و به مادرم گفته بود، هر وقت سید از اصفهان آمد، بگویید به آقاسید شاهنامه‌خوان سر بزند. اسفندماه ۱۳۵۲ مادرم از خانه عذری خانم شمسی، همسایه بسیار بامحبتمان [در اراک]، تلفن زد و گفت آقاسید شاهنامه‌خوان می‌خواهد تو را ببیند.
گفتم: تعطیلی عید که آمدم می‌روم مهاجران، به آقاسیّد، عمّه‌ها، عمونبی و محسن سر می‌زنم.
مادرم با مکث و صدای آرامش پرسید: تا عید دیر نمی‌شود!؟ گفتم مگر حالش خیلی بده؟ مادرم گفت: عمر دست خداست. اما عمونبی می‌گفت خوراک روز و شب آقاسید، شاهنامه است و اشک!
به خودم نهیب زدم: دیدی برای دیدن حاج‌آخوند دیر رسیدی. وقتی رسیدی که پرواز کرده بود. حسرت دیدار و شنیدن سخنی و تماشای برق چشمانش و تبسمش را از دست دادی! حالا هی دست‌دست کن تا آقاسید را هم نبینی! شب خوابم نمی‌برد.
به آقای احتشامی، مدیر داخلی هتل کوروش، که نسبت به من لطف داشت، گفتم برای سه روز مرخصی می‌خواهم. شب‌ها در شیفت شب هتل کار می‌کردم. برای مرخصی از دانشکده مشکلی نداشتم.با اساتید گروه تاریخ ایاغ بودم! جمعه‌های آخر ماه، در رستوران نوش‌مهر، کنار بیمارستان خورشید، نزدیک میدان نقش جهان، اساتید را به مهمانی آبگوشت دعوت می‌کردم. دسته‌جمعی نه، آسیاب به نوبت! دکتر لطف‌الله هنرفر و استاد حمدالله اشراقی و دکتر روشن ضمیر... . قیمت آبگوشت نوش‌مهر، در آن روزگار که چلوکباب سلطانی ۶۵ ریال بود، ۱۱۵ ریال بود! درآمد ماهانه‌ام از هتل کورش به حدود ۸۰۰ تومان می‌رسید. ماهی ۲۰۰ تومان هم از شرکت زرین‌دشت بورس می‌گرفتم.
حشمت [قصاب مهاجران] از آقاسید مراقبت می‌کرد. همهٔ خانواده حشمت؛ زنش فاطمه و دخترانش مریم و آسیه، مثل پروانه دور و بر آقاسید می‌گردیدند. اتاق بزرگ خانهٔ حشمت، شده بود اتاق آقاسید. شب‌ها مردم برای احوالپرسی می‌آمدند. شاهنامه کنار دست آقاسید بود. قوطی مسی سیگارش که زنگاری شده بود و سرخی می‌زد، کنار شاهنامه بود. پشتی ترکمنی سبز پشت‌سرش به دیوار تکیه داده شده بود. پشتی آشنا بود، سکینه خانم، همسر حاج‌آخوند، آورده‌بود. عمو نبی و محسن حاج‌آخوند اصرار کرده بودند که آقاسیّد را به خانه خودشان ببرند. حشمت گفته بود: زنم و دخترانم به آقاسید می‌رسند. سکینه‌خانم و جهان‌خانم [زن عمونبی] خودشان به مراقبت احتیاج دارند.
... آقاسید... آشکارا لاغر شده بود، اما برق چشمانش و طنین صدایش همان بود که بود.
می‌دانستم وقتی سخن درباره حاج‌آخوند به میان آید یا شاهنامه و فردوسی، آقاسید شکفته می‌شود و به سخن می‌آید. حالش خوب می‌شود، بیت‌های شاهنامه بر زبانش جاری می‌شود. فضا همان می‌شود که باید بشود!
در رختخوابش نیم‌خیز شده بود. خودش را بالا کشید و به پشتی تکیه داد. مریم چای با نبات را به دست آقاسید داد. آقاسید نبات را با قاشق چای‌خوری برنجی هم زد. مراقب بود چای لب نزند و توی نعلبکی نریزد. وقتی آماده نوشیدن شد، چای را به من داد! این‌هم رسم حاج‌آخوند بود. در هر مجلسی که اول چای را برای او می‌بردند. می‌گرفت و به نفر بغل‌دستی‌‌اش می‌داد.
گفتم: آقاسید! از حاج‌آخوند و شاهنامه بگو! سکوت کرد. نفسی تازه کرد و گفت: با حاج‌آخوند داشتیم قلمه‌ی موهای انگور یاقوتی باغ حاج‌آخوند را در خاک فرومی‌کردیم. حاج‌آخوند با طناب نازکی فاصله موها را اندازه می‌گرفت. تو الان به باغ حاج‌آخوند، که به آقامرتضی و خانواده‌اش بخشید، نگاه کنی، می‌بینی در باغ، کرت‌ها و فاصلهٔ موها مثل ساعت سوئیسی مرتب و منظم است.
حاج‌آخوند زمزمه می‌کرد:
نه به هفت آب که رنگش به صد آتش نرود
آن‌چه با خرقهٔ زاهد می‌ انگوری کرد
حاج‌آخوند گفت: آقاسید! من این افتادگی تاک را بسیار دوست دارم. دوست دارد سر بر خاک بگذارد و میوه خود را در آغوش و زیر بال و پر خود بگیرد... .

اخلاق خانواده (۶)

همسران! از هم انتقاد نکنید (۶)

یکی از خوانندگان دانشورمان، دربارهٔ پست «همسران! از هم انتقاد نکنید» گفته‌اند:
چهار مرحله‌ای را که شما بیان کرده‌اید: (مجادله نکنید، عیب‌جویی نکنید، استدلال نکنید، انتقاد نکنید)، می‌توان از زاویه‌ای دیگر نیز نگریست؛ به‌گونهٔ معکوس:
انتقاد نکنید، که انتقاد، عیب‌جویی می‌آورد. عیب‌جویی نکنید، که عیب‌جویی، استدلال می‌آورد. استدلال نکنید، که استدلال، مجادله می‌آورد و مجادله، زندگی خانوادگی را ویران می‌کند.
این آتشفشان، با جرقهٔ انتقاد، فعال می‌شود. با عیب‌جویی، آتش می‌گیرد. با استدلال، شعله‌ور می‌شود و با مجادله، آتش می‌افشاند و از بنیان زندگی خانوادگی، جز تلی از خاکستر باقی نمی‌گذارد.
سخن ایشان را پسندیدم. بیانی است درباره اصل نوشته‌مان؛ نگاهی نو به «همسران! از هم انتقاد نکنید».

علی‌اکبر مظاهری
۲۴ خرداد ۹۸

اخلاق خانواده (۵)

همسران! از هم انتقاد نکنید (۵)

تعهد متقابل

نوشته‌ای از دکتر رضا اسکندری:

در نوشتهٔ استاد مظاهری، مبنی‌بر اینکه همسران! باهم مجادله نکنید، از هم انتقاد نکنید، از هم عیب‌جویی نکنید و برای هم استدلال نکنید، جان سخن این است که آنچه در زندگی کارساز است، عشق است و گذشت. همسران، هرقدر بیشتر به‌هم عشق بورزند و باهم صمیمی‌تر باشند، می‌توانند در بهبود روابط و اصلاح یکدیگر موفق‌تر عمل کنند.
استاد مظاهری، در کتاب «آداب عشق‌ورزی» گفته‌اند: سه ضلع مثلث خوشبختی همسران، عبارتند از:
۱. تعهد اخلاقی
۲. تعهد عاطفی
۳. تعهد جنسی
اگه زن و شوهری این‌ها را ایجاد کنند و نیز زندگی‌شان براساس خدامحوری باشد، به‌جای مجادله، عیب‌جویی و استدلال عقلانی، رفتار و رابطه‌شان رنگ خدایی‌ می‌گیرد و این‌چنین، بر همدیگر اثر مثبت می‌گذارند و به‌جای عیب‌جویی و انتقاد، عیب‌های یکدیگر را با اخلاق و کردارشان، رفع و اصلاح می‌کنند.

۱۶ خرداد ۹۸

زمزمه‌های عاشقی (۲۸)

دعای روز بیست‌وهشتم ماه مبارک رمضان

الهی! از جملهٔ نعمت‌های بزرگت این است که در این روزها که جانم میهمان ضیافت توست و در این شب‌ها که با رحمتت پیوند یافته، یاد تنهایی خود در خانه‌ای که بر روی آن می‌نویسند «آرامگاه ابدی» بیفتم. به‌راستی که یاد مرگ رقت قلب به‌دنبال دارد. ای خدای مهربان! در این روزهای ضیافت ملکوتی‌ات مرا از اعمال شایسته به درگاهت نصیبی فرما تا انیس تنهایی‌ام در آرامگاه ابدی باشد. ای آنکه زندگی و مرگ، هر دو از جانب توست! با تمام وجود تو را اینچنین می‌خوانم: «اللهم الجعل محیای محیا محمد و آل محمد و مماتی ممات محمد و آل محمد...»
الهی در این روز دل را واسطه درگاهت کرده و در مناجات خود می‌خوانم:
«اللَّهُمَّ وَفِّرْ حَظِّی فِیهِ مِنَ النَّوَافِلِ وَ أَکْرِمْنِی فِیهِ بِإِحْضَارِ الْمَسَائِلِ‏ وَ قَرِّبْ فِیهِ وَسِیلَتِی إِلَیْکَ مِنْ بَیْنِ الْوَسَائِلِ یَا مَنْ لاَ یَشْغَلُهُ إِلْحَاحُ الْمُلِحِّینَ‏؛ خدایا! در این روز به اعمال نافله و مستحبات مرا بهره وافر عطا فرما و به حاضر و آماده ساختن مسائل در حقم کرم فرما و وسیله مرا بین وسایل و اسباب به‌سوى حضرتت نزدیک ساز، اى خدایى که سرگرمش نکند اصرار و سماجت اصرارکنندگان!»

زهرا نصیری / روزنامهٔ مردم‌نو

اخلاق خانواده (۴)

همسران! از هم انتقاد نکنید (۴)

پاسخ استاد پاکنهاد به نقد خانم نوحی
با سلام و ارادت خدمت استاد مظاهری عزیز که انتقاد حقیر را در کانال «از زبان مشاور» درج کردند و عملاً به ما درس انتقادپذیری دادند.
و با تشکر از نقد خواهر فاضله، سرکار خانم طیبه نوحی.

اینجانب با تأیید روح احساسی و حساس خانم‌ها و اینکه در بسیاری از موارد، بیان انتقاد، بجا و صحیح اتفاق نمی‌افتد‌ و باز با تأیید این نکته که هر مطلبی را هم نباید به زبان آورد (نه‌تنها برای همسر و جنس زن، بلکه برای مطلق افراد، نهی شده: لا تقل کل ما تعلم)، نکاتی را متذکر می‌شوم:
۱. انتقاد، چنانچه ذکر شد (با رعایت شرایط روحی مخاطب، زمان و مکان نقد و رعایت مراتب و لوازم آن)، از لوازم رشد و تعالی جامعه و انسان‌هاست.
۲. چطور می‌شود که زن و شوهری واقعاً در نظام ارزشی اسلام، نسبت به رشد و تعالی یکدیگر بی‌تفاوت یا خاموش باشند؟
۳. انتقاد از همسر، مخصوص آقایان نیست، بلکه بانوان را نیز ما داخل در این ماجرا می‌دانیم. با فرض شما، آیا همین خانم احساسی، که نتواند حتی، آن‌هم به‌طور صحیح، انتقادی به همسر خود کند، آیا دچار یک فشار مضاعف نمی‌شود؟
۴. با فرض سرکار عالی، آیا فکر نمی‌کنید دو اصل مهم دین ما، یعنی امر به معروف و نهی از منکر، لااقل برای خانم‌ها باید تعطیل شود؛ چراکه آن‌ها حساسند و دچار آلام روحی می‌شوند؟!
۵. فرمودید: «در خیلی موارد، انتقادها، هرچند درست، کدورت می‌زاید و... چراکه همه افراد ظرفیت...»
بله، این سخن تاحدی درست است، ولی عرض بنده این است که باید متولیان و مربیان جامعه و حتی خانواده‌ها، این عیب بزرگ را اصلاح و زایل کنند، نه اینکه اصل انتقاد، آن‌هم به شکل صحیح و... را تعطیل و بدتر از آن، مخرب اعلام کنند.
بله، کسی‌ که ظرفیت شنیدن نقد‌ صحیح را هم ندارد، نباید او را نقد کرد تا ظرفیت ایجاد شود. چنان‌که در دین ما فرموده‌اند: اگر احتمال تأثیر در امر و نهیتان ندادید یا احتمال واکنشی مخالف دادید، نه‌تنها امر و نهی لازم و سازنده نیست، بلکه حرام و مخرب می‌شود.
با سپاس فراوان.
۱۲ خرداد ۹۸

زمزمه‌های عاشقی (27)

دعای روز بیست‌وهفتم ماه مبارک رمضان

الهی! می‌دانم هر روز که در آن گناه نشود عید است و می‌دانم هر شبی که قطره دلم به دریای رحمتت راه یابد، شب قدر من است. از حضرتت مسئلت دارم که این روزهای پایانی ضیافت رحمتت را برای من عید قرار دهی و شب‌های آن‌را شبی که سرنوشت نیکو برایم مقدر سازی.
در این روز تو را به زبان روزه‌داران می‌خوانم و امید دارم که رحمت خود در حق صالحان را، نصیب من نیز گردانی: «اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ فَضْلَ لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ صَیِّرْ أُمُورِی فِیهِ مِنَ الْعُسْرِ إِلَى الْیُسْرِ وَ اقْبَلْ مَعَاذِیرِی وَ حُطَّ عَنِّیَ الذَّنْبَ وَ الْوِزْرَ یَا رَءُوفاً بِعِبَادِهِ الصَّالِحِینَ‏؛ خدایا! در این روز فضیلت لیله القدر را نصیب من گردان و تمام ‏امور و کارهاى مشکل مرا آسان کن و عذرهایم بپذیر و وزر و گناهم محو و نابود ساز، اى رئوف و مهربان در حق صالحان!»

زهرا نصیری / روزنامهٔ مردم‌نو

اخلاق خانواده (۳)

همسران! از هم انتقاد نکنید (۳)

پس از نقد برادرانه جناب استاد پاکنهاد از مطلب «همسران! از هم انتقاد نکنید»، خانم طیبه نوحی، استاد دانشگاه، پاسخی داده‌اند که می‌خوانیم:

نقدپذیری یکی از عوامل مهم برای رشد و تکامل فرد محسوب می‌شود. در این امر، شکی نیست؛ چراکه همواره انتقاد باعث شناخت بیشتر شخص از خود و دیگری می‌شود.
اما شاید براساس این سخن که «هر راست نشاید گفت» در برخی موارد، هدف انتقاد، که هدایت و خیرخواهی و صلاح است، محقق نمی‌شود.
در خیلی از موارد، انتقادها، هرچند درست، در دل افراد می‌ماند و رسوب می‌کند و کدورت می‌زاید و در درازمدت، ایجاد مشکل می‌کند؛ چراکه همه افراد، ظرفیت درست نقادی‌کردن و انتقادشنیدن را ندارند.

مسئله دیگر اینکه اکثر خانم‌ها روحیه‌ای لطیف دارند و این انتقادها باعث کدورت در قلبشان می‌شود. در این صورت، هدف نقد محقق نمی‌شود و فقط بار سنگینی بر قلب و روح زن می‌نشیند.
لذا در اکثر موارد، فرد در زندگی زناشویی، با انتقاد، به هدف خود نمی‌رسد.

۱۱ خرداد ۹۸

زمزمه‌های عاشقی (26)

دعای روز بیست‌وششم ماه مبارک رمضان

تلاش انسان در زندگی دنیا در هر مسیری که واقع شود، همچون بذری است که نتیجه کشت آن‌را خواهد دید؛ چراکه به تأکید قرآن کریم، برای انسان بهره‌ای جز سعی و کوشش او نیست. در روزهای پایانی ضیافت الهی چه نیکوست که انسان از خداوند طلب نیکی کند تا تلاش‌های او در راه بندگی را قبول فرماید و تلاش‌هایش در مسیر معصیت را ببخشاید.
پس ای خدای مهربان! در این روز تو را به زبان روزه‌داران، چنین می‌خوانم: «اللهمّ اجْعَل سَعْیی فیهِ مَشْکوراً وذَنْبی فیهِ مَغْفوراً وعَملی فیهِ مَقْبولاً وعَیْبی فیهِ مَسْتوراً یا أسْمَعِ السّامعین؛ خدایا! کوششم را در این ماه مستحق سپاس و تقدیر قرار ده و گناهم را در آن مستحق آمرزش خویش بگردان و عملم را پذیرفته و عیبم را بپوشان، اى شنواترین شنوایان!»


زهرا نصیری / روزنامه مردم‌نو

زمزمه‌های عاشقی (25)

دعای روز بیست‌و‌پنجم ماه مبارک رمضان

آدمی را گنجینه‌ای گرانبهاتر از دل نیست؛ همان که او را در مسیر کمال سیر می‌دهد و می‌تواند راهنمایی به سرمنزل مقصود باشد. قلب و روح است که آدمی را دوستدار یا دشمن می‌کند و مسیر زندگی معنوی او را روشن می‌سازد. الهی! دل‌های ما را به محبت دوستانت منور ساز و بصیرت در دشمنی با دشمنانت را به ما عنایت فرما.
در این روز به زبان روزه‌داران تو را می‌خوانیم: «اللهمّ اجْعَلْنی فیهِ محبّاً لأوْلیائِکَ و مُعادیاً لأعْدائِکَ مُسْتَنّاً بِسُنّةِ خاتَمِ انْبیائِکَ یا عاصِمَ قُلوبِ النّبییّن؛ خدایا! مرا در این روز دوست دوستانت و دشمن دشمنانت و پیرو راه و روش خاتم پیغمبرانت قرار بده، اى نگهدار دل‌هاى پیامبران!»

زهرا نصیری / روزنامهٔ مردم‌نو